- L-Oppożizzjoni tippubblika l-proposti tagħha għar-riforma Kostituzzjonali
- Riforma Kostituzzjonali b’saħħitha biex jiżdiedu d-drittijiet taċ-ċittadini u jissaħħu l-istituzzjonijiet
“Qed inressqu l-proposti tagħna għar-riforma Kostituzzjonali għal Malta aħjar fejn iċ-ċittadini tagħna ma jħossuhomx iżjed żgħar quddiem il-politiċi u fejn il-politiċi jagħrfu li qegħdin hemm biex verament jaqdu u jservu liċ-ċittadini. Riforma b’saħħitha biex il-Kostituzzjoni tkun it-tarka tal-poplu, jiżdiedu d-drittijiet taċ-ċittadini u jissaħħu l-istituzzjonijiet tagħna biex qatt aktar ma jispiċċa jinħatfu mill-Gvern.”, hekk qal il-Kap tal-Oppożizzjoni Adrian Delia waqt konferenza tal-aħbarijiet flimkien mal-Kelliem tal-Oppożizzjoni għar-riforma Kostituzzjonali Chris Said.
Adrian Delia qal li matul dawn l-aħħar snin għexna l-esperjenza fejn il-Gvern uża l-liġijiet preżenti biex jaħtaf il-poter, iktar milli wieħed jistenna f’demokrazija normali, u meta mal-poter iżżid ukoll il-korruzzjoni jkollok ir-riċetta għall-agħar realtà politika. Huwa qal li l-proposti li l-Oppożizzjoni qed tressaq illum jassiguraw li dan kollu ma jerġgħax jiġri, fejn ħadd ma jkollu l-poter assolut iżda fejn il-poplu jkollu s-saħħa finali, fejn l-istituzzjonijiet tagħna verament iservu lill-poplu u mhux lill-Gvern. Adrian Delia qal li dan kollu l-Oppożizzjoni mhix qed tagħmlu għax qaltilna l-Kummissjoni Venezja imma għax nemmu li ħadd m’għandu jilgħab mad-demokrazija u l-politika għandha tkun hemm għas-servizz tal-poplu.
Chris Said qal li l-Gvern ippubblika l-proposti tiegħu mingħajr l-ebda konsultazzjoni mal-Oppożizzjoni, flok saret diskussjoni ġenwina u reali. Huwa qal li l-Oppożizzjoni qed tippubblika l-proposti tagħha li ilhom jiġu diskussi għal bosta xhur u konna lesta li niddiskutuhom fl-isteering committee tal-President. Dawn il-proposti se jassiguraw li jkun hemm firxa wiesa’ tal-poter biex jiġu mħarsa d-drittijiet taċ-ċittadini Maltin u Għawdxin u jissaħħaħu wkoll l-istituzzjonijiet ta’ pajjiżna.
Il-proposti tal-Oppożizzjoni għandhom tlett għanijiet; miżuri sabiex jitnaqqsu poteri żejda f’idejn il-Prim Ministru, jiżdiedu d-drittijiet taċ-ċittadini u jissaħħu l-istituzzjonijiet. Għalhekk l-Oppożizzjoni qed tipproponi:
- Il-President jibda jinħatar b’riżoluzzjoni tal-Parlament sostnuta minn żewġ terzi tad-deputati kollha u jitneħħa bl-istess mod.
- L-organi Kostituzzjonali jiġu maħtura mill-President in kwantu għal nofs fuq parir tal-Prim Ministru u nofs fuq parir tal-Oppożizzjoni. Iċ-Chairperson tagħhom jinħatar b’żewġ terzi tad-deputati, jekk ma’ jintlaħaqx dal-persentaġġ jinħatru mill-President li jaġixxi waħdu.
- Kull ċittadin jew għaqda mhux governattiva tista’ tibda proċeduri fil-Qorti biex tattakka liġi bħal li tmur kontra l-Kostituzzjoni mingħajr il-bżonn li tipprova interess personali kif inhi s-sitwazzjoni llum. Kawżi oħra kontra l-Gvern jistgħu jsiru, jekk wieħed jipprova xi interess mhux bil-fors ġuridiku u personali, kif inhi s-sitwazzjoni illum, b’sufficient interest bħal fir Renju Unit.
- Jinħatar Kummissarju kontra l-Korruzzjoni. Dan ikollu d-dritt li waħdu jibda proċeduri fil-Qorti f’każijiet ta’ korruzzjoni u l-Pulizija jridu jobdu ordnijiet tiegħu. Jinħatar u jitnehha b’żewġ terzi.
- Biex jiġu evitati abbużi, malli jxolji l-Parlament, il-Gvern ma jkunx jista’ jdaħħal nies mal-Gvern, jagħti promozzjonijiet jew jagħti artijiet tal-Gvern jew jidħol f’kuntratti ta’ appalt u servizzi.
- Kull sena l-Ombudsman ihejji rapport dwar rakkomandazzjonjiet tiegħu li ma gewx imwettqa mill-Gvern. Dar-rapport jiġi diskuss fil-Parlament li jista’ jsejjaħ xhieda ħalli jindaga għalfejn ma ġewx imwettqa t-talbiet tal-Ombudsman.
- L-Avukat Ġenerali u l-Kummissarju tal-Pulizija jibdew jinħatru b’żewġ terzi tal-Kamra.
- Membri Parlamentari ma jistgħux joqogħdu fuq bordijiet ta’ entitajiet pubbliċi jew ikunu diretturi jew managers, lanqas ma jistgħu jkunu konsulenti tagħhom sakemm ikunu membri tal-Parlament.
- Positions u/jew Persons of Trust jiġu ridotti għal erbgħa (4) f’kull Ministeru fis-Segretarjat Privat ta’ kull Ministru u Segretarju Parlamentari.
- Kwalunkwe sentenza fi proċeduri barra minn Malta biex jintimidaw il-ġurnalisti Maltin f’kawżi ta’ libell (SLAPP) ma jkunux jistgħu jiġu esegwiti f’Malta.
- L-imħallfin jiġi proposti minn Kumitat ta’ Ħatra li fih il-ġudikatura jkollha maġġoranza ta’ membri u appuntati mill-President li jaġixxi waħdu.
- Il-prerogattiva tal-maħfra titneħħa minn idejn il-Gvern tal-ġurnata u tingħata lill-President.
- Il-Qrati jkunu jistgħu jindagaw jekk il-Prim Ministru fuq rakkomandazzjonijiet vinkolanti ta’ organi jew awtoritajiet oħra jew jekk verament ikkonsultax ma’ min kellu jikkonsulta skont il-Kostituzzjoni.
- Il-President ikun jista’ jibgħat lura darba biss għal rikonsiderazzjoni, qabel ma jiffirmah, kull abbozz ta’ liġi.
- Jinħatar Kunsill tal-Istat kompost minn eks Presidenti, Prim Ministri, Speakers u Prim Imhallfin li jistgħu jagħtu parir fuq liġijiet li jkunu għaddejjin mill-Parlament.
Dawn il-proposti m’humiex it-tmiem iżda l-bidu, qed jiġu mħabbra biex is-soċjetà ċivili, kull għaqda jew individwu li għandhom xi proposti x’jagħmlu jkunu jistgħu jagħmluhom, biex l-Oppożizzjoni, kif inhu d-dmir tagħha taħt il-Kostituzzjoni, tkun tista’ tikkunsidrahom u fejn hemm bżonn tadottahom.
