Emenda legali introdotta fl-2018 iżda applikabbli retroattivament, li effettivament ċaħdet lis-sidien id-dritt li jkeċċu l-każini tal-banda tal-kerrejja meta dawn naqsu milli jirrispettaw il-kundizzjonijiet tal-kirja, tikser id-drittijiet fundamentali
Din id-deċiżjoni importanti ngħatat mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti li ppresiedi referenza kostituzzjonali fil-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili f’saga ġudizzjarja li bdiet 12-il sena ilu meta s-sidien tal-bini ta’ Tas-Sliema li jospitaw il-każin tal-banda Stella Maris, bdew proċeduri quddiem Bord tal-Kera.
Is-sidien iddikjaraw li saru xogħlijiet strutturali fil-post f’numru 7, Pjazza Annunzjata, mingħajr il-kunsens tagħhom u mingħajr ma kienu jafu li l-inkwilin kien applika għal permessi tal-MEPA f’dan is-sens.
Il-każin tal-banda Stella Maris, li jgawdi l-fond taħt kirjiet li jmorru lura għall-1959, qal li dawk ix-xogħlijiet kienu meħtieġa bħala manutenzjoni ordinarja. Is-sidien kienu akkwistaw il-post taħt enfitewsi temporanja li tmur lura għall-1876 u li se jiskadi fl-2026. Is-sid dirett tal-proprjetà kien l-Uffiċċju Konġunt. L-RRB għamel it-talba tas-sidien fl-2017, u b’hekk wassal għal appell.
Madankollu, pendenti proċeduri ta’ appell f’Lulju 2018, ġiet introdotta emenda għad-dispożizzjonijiet dwar il-kiri taħt il-Kodiċi Ċivili fejn sidien ta’ postijiet mikrija lil każini tal-banda ġew effettivament miċħuda d-dritt li jitkeċċew kerrejja meta dawn għamlu xogħlijiet strutturali, mingħajr il-kunsens tas-sidien, iżda li kienu relatati ma’ ‘”attivitajiet filarmoniċi jew soċjali … jew attivitajiet imwettqa mill-każin tal-banda” jew meta dawk ix-xogħlijiet kienu jikkonsistu f’ “titjib fil-post.”
Dik il-liġi l-ġdida kellha tapplika retroattivament. Tliet xhur wara, il-Qorti tal-Appell iddikjarat li għalkemm it-talba tas-sidien kien jistħoqqilha li tintlaqa’ fuq il-merti, iżda l-Qorti ma setgħetx iddaħħal in-nuqqas ta’ tiġdid tal-kera.
Madankollu, billi l-applikazzjoni retroattiva tal-emenda tal-2018 tista’ taffettwa b’mod negattiv id-drittijiet fundamentali tas-sidien, il-Qorti tal-Appell laqgħet it-talba tal-appellanti għal referenza għall-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali tagħha.
Il-Każin tal-Banda Stella Maris u l-Avukat tal-Istat argumentaw li l-emenda tal-2018 kellha għan leġittimu, peress li kellha l-intenzjoni li taqdi l-interess pubbliku, billi ssib bilanċ ġust u ekwu bejn l-interessi tas-sidien, il-każini tal-baned u s-soċjetà in ġenerali.
Il-Ministru Michael Falzon, bħala president tal-klabb mill-2006, xehed li attivitajiet filantropiċi annwali u klassijiet ta ’mużika b’xejn ġew organizzati fil-post. Barra minn hekk, xogħlijiet ta ’manutenzjoni kienu saru bi spejjeż tal-klabb.
Falzon irrimarka wkoll li ma kienx hemm restorant fil-każin, iżda biss bar li jservi snacks. Uffiċjal ieħor tal-klabb xehed li interventi strutturali kienu meħtieġa fl-1995 u fl-2003 biex jieħdu post travi tal-injam qodma u strutturi perikolużi oħra.
Perit ikkonferma wkoll li s-saqaf ġie rikostruwit skont il-permessi tal-MEPA. L-evidenza wriet li strutturi temporanji fil-livell tas-saqaf ġew sostitwiti b’kamra akbar u żewġ tojlits. Parti mit-taraġ spirali kienet tneħħiet ukoll.
Rigward il-kwistjoni tad-drittijiet fundamentali involuti, l-Imħallef Chetcuti ddikjara li l-applikazzjoni retroattiva ta’ liġijiet ġodda ma kinitx “awtomatikament eskluża.” Iżda dan ma kienx ifisser li l-Istat kellu “setgħa illimitata li tintroduċi leġiżlazzjoni li kellha impatt fuq ir-riżultat ta ‘każijiet pendenti tal-qorti.”
Tali ndħil jista ‘jkun ġustifikat biss meta ġie ppruvat “interess pubbliku konvinċenti”. Filwaqt li l-każini tal-baned bla dubju arrikkew il-wirt kulturali u bbenefikaw l-ekonomija, ma kien hemm l-ebda “interess pubbliku konvinċenti” li jiġġustifika l-applikazzjoni retroattiva ta ’din l-emenda li eskludiet ir-rimedju ġudizzjarju effettiv tas-sidien tal-iżgumbrament.
Il-Qorti osservat li din l-emenda ma kinitx imfassla biex tipproteġi tali organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ kontra l-valuri tal-kera li qed jogħlew, iżda pjuttost kontra dawk ir-“ riperkussjonijiet miġjuba minħabba n-nuqqas konxju tagħhom stess li jirrispettaw l-obbligi espressament stabbiliti fil-ftehim tal-kera. ”
Il-ħarsien tal-każini tal-baned kien fl-interess ġenerali daqs id-dritt tal-partijiet f’kawża li għandha ċertezza legali dwar ir-riżultat u r-rimedji disponibbli, qal l-Imħallef Chetcuti.
“Iċ-ċertezza legali tappoġġja l-istat tad-dritt u għandhom jeżistu raġunijiet verament serji biex il-qorti tippermetti lill-Istat jindaħal f’dan id-dritt.” Il-kliem tal-emenda li jippermetti tali tibdil strutturali mhux konenswali, kien “wiesa ‘wisq,” u l-garanzija mogħtija lis-sidien probabbilment ma tantx tirrifletti t-telf imġarrab.
Biex ma nsemmux aktar l-inċertezza dwar meta s-sid jista’ finalment jirċievi kumpens għall-fallimenti kuntrattwali tal-kerrej tiegħu, il-qorti osservat aktar.
Fid-dawl ta’ dawn il-konsiderazzjonijiet, il-Prim Imħallef iddikjara li l-emenda tal-2018 kisret id-drittijiet tas-sidien għal smigħ ġust u tgawdija paċifika tal-propjetà tagħhom u konsegwentement, il-Każin tal-Banda Stella Maris ma setax jitlob protezzjoni fit-tilwima li għaddejja quddiem il-Qorti tal-Appell.
