Il-Qorti tat kumpens ta’ €23,000 li se jkollu jinħareġ mill-Istat lil koppja li kellha propjetà u li kienet prekluża milli tieħu lura l-pussess ta’ dar f’Birkirkara minħabba modifikazzjoni legali.
Il-familja Balzan kienet il-proprjetà ta’ residenza kkontrollata f’Birkirkara mill-1966 u kienet tikriha lil ċittadini ta’ pajjiżi terzi, li dak iż-żmien ma kinux protetti taħt il-liġi. Iktar tard l-inkwilini saru ċittadini Maltin u ppretendew protezzjoni legali.
L-atturi (il-familja) kienet talbet lill-Qrati jordnaw l-iżgumbrament tal-inkwilini fl-2017, iżda l-Bord għar-Regolamentazzjoni tal-Kera kien irrifjuta din it-talba fl-2019, u ddikjara li l-kera kienet għadha rregolata mil-liġijiet tal-kera speċjali ta’ qabel l-1995.
Il-familja Balzan argumentat li l-introduzzjoni tal-Att XXIII tal-1979 li ta lill-inkwilini d-dritt li jkomplu jirrisjedu fi proprjetajiet mikrija bi kirjiet li jimxu mal-inflazzjoni – jekk l-inkwilini kienu ċittadini Maltin – bidlu radikalment id-drittijiet patrimonjali tagħhom.
Din il-bidla fil-liġi kienet tneħħiethom mill-użu tal-propjetà tagħhom wara li skadiet il-kirja. Esperti maħtura mill-Qorti kienu vvalutaw il-proprjetà għal €370,000 b’valur tal-kiri ta’ bejn €959 u € 1,020 fix-xahar – ferm‘ il bogħod mis- €375 fix-xahar li kienu qed jirċievu s-sidien.
Il-koppja Balzan qalu li l-inkwilin irrifjuta li jiffirma ftehim ta’ kiri ġdid u ma ħallasx kera għal madwar tliet snin u nofs. L-inkwilin ma kienx intalab joħroġ mill-proprjetà qabel għax l-attur kien ħass għalih, qalet il-Qorti.
Il-każ ġie ppreżentat billi l-applikazzjoni tal-liġi tal-1979 kienet tfisser li ladarba l-imputati saru ċittadini Maltin, huma jistgħu jgħixu fil-proprjetà bil-kera baxxa ffissata bil-liġi.
Huma talbu lill-Qorti biex tiddikjara li s-sitwazzjoni li kienu fiha kisret id-dritt tagħhom għat-tgawdija paċifika ta’ proprjetà taħt il-Kostituzzjoni u l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem.
L-Avukat tal-Istat kien argumenta, fost affarijiet oħra, li l-Istat kellu s-setgħa li jilleġiżla u jikkontrolla l-użu tal-proprjetà privata biex jirregola sitwazzjonijiet soċjali fl-isfera tal-ġid komuni.
Il-kera li tħallset kienet “kera ġusta” qalu l-avukati tal-Istat, u żiedu li l-Istat “ma setax jinżamm responsabbli għal nuqqasijiet leġiżlattivi li setgħu seħħew matul is-snin.”
Iżda l-Qorti ppreseduta mill-Imħallef Lawrence Mintoff, li kkwotat fit-tul mill-ġurisprudenza reċenti, iddeċidiet li l-liġi poġġiet lis-sidien fi żvantaġġ meta mqabbla mal-inkwilini.
Huwa nnota li s-sidien kienu obbligati jġorru l-piż ta ‘piż soċjali waħedhom għal ħafna snin mingħajr l-ebda għajnuna mill-Istat. Il-koppja Balzan kienu qegħdin jitilfu kważi €8,000 kull sena fi dħul mill-kiri, osservat il-Qorti, li tat it-tort min-naħa tal-Istat fin-nuqqas tagħha li tilleġiżla b’tali mod li tirrifletti r-realtajiet soċjoekonomiċi.
Meta sabet lill-istat responsabbli għall-ksur tad-drittijiet tal-koppja, il-Qorti tathom kumpens. Il-kumpens mogħti ammonta għal €20,000 wara li l-Qorti kkunsidrat fid-dettall li inizjalment u għal numru ta’ snin, ma kienx hemm diskrepanza kbira bejn il-kera mħallsa u l-valur tas-suq. Il-Qorti likwidat ukoll €3,000 f’danni morali lill-koppja.
