Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem iddikjarat li ma nkisrux d-drittijiet ta’ smigħ xieraq fil-konfront ta’ Yorgen Fenech waqt id-detenzjoni tiegħu ta’ qabel il-proċess, anke meta l-proċeduri kienu ġew sospiżi taħt il-miżuri ta’ emerġenza tal-COVID-19.
L-imħallfin sabu t-talbiet magħmula min-negozjant akkużat b’kompliċità fil-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia bħala “inammissibbli “u” manifestament infondati “.
Fenech kien ilmenta aktar dwar il-kundizzjonijiet tad-detenzjoni tiegħu, l-allegat nuqqas tal-Istat li jipproteġi saħħtu, il-legalità tad-detenzjoni tiegħu kif ukoll il-proċeduri tal-qorti li għaddejjin, li allegatament kienu qed jiksru d-dritt tiegħu għal proċess ġust fi żmien raġonevoli.
F’Novembru li għadda, il-Qorti Kostituzzjonali kienet ikkonkludiet li d-drittijiet ta’ Fenech ma nkisrux bl-ordni ta’ emerġenza tas-saħħa pubblika COVID-19 li kienet waqqfet il-proċeduri tal-qorti.
Din kienet qalbet sentenza preċedenti li laqgħet it-talba tiegħu li s-sospensjoni indefinita tal-limitu ta’ żmien legali kienet effettivament irriżultat fl-arrest arbitrarju tiegħu.
Fl-istadju tal-appell, il-Qorti Kostituzzjonali kienet ċaħdet l-argument ta’ Fenech li l-proċedura xierqa għad-dikjarazzjoni ta’ emerġenza pubblika ma ġietx segwita peress li tali ordni kellha tinħareġ mill-President minflok mill-awtoritajiet tas-saħħa.
L-Istat kellu “obbligi pożittivi” biex jissalvagwardja d-dritt tal-individwu għall-ħajja u dak kien jinkludi protezzjoni “minn theddid raġonevolment prevedibbli, bħal dak tal-virus,” kienet iddikjarat il-qorti.
F’xenarju ta’ saħħa pubblika bħal dan id-detenzjoni obbligatorja biex tevita t-tixrid ta’ mard infettiv kienet leġittima, bħala miżura ta ‘”l-aħħar għażla”. Barra minn hekk, id-detenzjoni kontinwa ta’ Fenech ma kinitx attribwibbli għall-fatt li x-xhieda ma setgħux jixhdu waqt li l-proċeduri kriminali kienu sospiżi, iżda wara konsiderazzjoni ta’ numru ta’ fatturi li jmorru kontra l-għoti tal-libertà proviżorja.
Dawn kienu jinkludu r-riżorsi u l-kuntatti ta’ Fenech barra l-pajjiż, it-tbagħbis possibbli tal-evidenza, il-gravità tal-akkużi, il-kumplessità tal-każ u d-diżordni pubblika li x’aktarx iqanqal il-ħelsien tiegħu mill-kustodja preventiva, minħabba l-isfond soċjo-politiku tar-reat.
Talba li l-awtoritajiet ma kinux aġixxew bid-diliġenza ma’ ntlaqgħetx. Dawn il-kunsiderazzjonijiet ġew ikkonfermati mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem f’sentenza, li ddikjarat bħala inammissibbli t-talba ta’ Fenech li s-sospensjoni legali tal-proċeduri ta’ qtil għal żmien mhux speċifikat matul il-kriżi COVID u d-detenzjoni kontinwa tiegħu kienet qed tikser l-artikolu 5 tal-Konvenzjoni.
Is-sospensjoni tal-proċeduri ta’ twettiq, ma kinitx tfisser li l-prosekuzzjoni ma kellha l-ebda intenzjoni li tressaq lill-akkużat quddiem l-“awtorità legali kompetenti, ”qalet il-qorti, waqt li osservat li dawk il-proċeduri kienu jkomplu kieku dan kien possibbli mingħajr ma joħolqu riskji għall-partijiet kollha involuti, inkluż Fenech innifsu.
Barra minn hekk, matul il-perjodu ta’ ħames xhur bejn minn meta tressaq f’Novembru 2019 u l-aħħar deċiżjoni dwar il-ħelsien mill-arest, Fenech kien ippreżenta erba’ applikazzjonijiet għal libertà proviżorja, kollha ttrattati malajr mill-qrati, l-aħħar tnejn waqt l-għeluq tal-qrati COVID-19.
Meta ċaħdulu l-libertà proviżorja, il-qrati kienu taw il-piż dovut għax-xenarju li qed jiżviluppa tal-każ, u spjegaw għaliex ir-raġunijiet oriġinali baqgħu validi u għamlu referenza għal aktar xhieda li possibilment għad iridu jixhdu.
Ma kien hemm l-ebda evidenza li l-proċeduri kriminali ma kinux segwiti b’mod attiv qabel u wara l-miżuri ta’ emerġenza COVID-19, qalet il-qorti, u b’hekk iddikjarat bħala inammissibbli t-talba ta’ Fenech li l-awtoritajiet ma kinux aġixxew bid-diliġenza dovuta.
Il-Qorti Ewropea innutat ukoll li meta l-Qorti Kriminali kienet ċaħdet l-offerta tal-‘habeas corpus’ (liġi li tgħid li persuna ma tistax tinżamm il-ħabs sakemm ma tkunx tressqet l-ewwel quddiem il-qorti) ta’ Fenech, sakemm jittieħdu l-miżuri ta’ emerġenza, hija kienet aċċertat il-legalità tad-detenzjoni tiegħu, billi daħlet fi kwistjonijiet li ma tqajmux minn Fenech u ddikjarat li l-każ kriminali xorta seta’ jkompli kieku l-applikant hekk kien talab.
Il-qorti ċaħdet ukoll bħala inammissibbli l-ilment ta’ Fenech li l-miżuri ta’ emerġenza ċaħħduh mill-aċċess għall-qorti biex jikkontesta l-każ tal-prosekuzzjoni, u b’hekk kiser id-dritt tiegħu għall-proċess fi żmien raġonevoli.
Fl-aħħarnett, il-qorti aġġornat l-eżami tagħha tal-ilmenti ta’ Fenech rigward il-kundizzjonijiet tad-detenzjoni u r-riskju għal ħajtu fid-dawl tal-pandemija u l-istatus vulnerabbli tiegħu.
Fuq il-bażi tal-fajl tal-każ, il-Qorti Ewropea għad-Drittijiet tal-Bniedem ma setgħetx tiddetermina l-ammissibilità ta ‘dawn l-ilmenti u għalhekk tat avviż tagħhom lill-gvern Malti.
