L-emendi introdotti mill-gvern fl-2018 biex jipproteġu l-inkwilini mill-iżgumbrament qabel ma jiskadi terminu ta’ ħames snin huma ekwivalenti għal indħil u jiksru d-drittijiet fundamentali tas-sidien għat-tgawdija tal-propjetà tagħhom, f’deċiżjonoi mogħtija mill-qorti Ewropea.
Fis-sentenza tagħha, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem ta’ Strasburgu kellha kliem qawwi dwar in-nuqqas ta’ rieda ta’ l-istat li jindirizza problemi minn liġijiet qodma dwar il-kera u l-pass kajmna tal-qrati domestiċi li jtemmu dan il-ksur.
Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, (ECHR) kienet qed tiddeċiedi dwar każ ippreżentat mis-sid ta’ dar dekontrollata f’Ħal Għaxaq li kienet ġiet mikrija fl-1967 b’kera annwali ta’ €58 u mbagħad ġiet mikrija għal darb’oħra lil koppja.
Wara l-introduzzjoni tal-Ordinanza dwar l-Akkomodazzjoni (Dekontrol) tal-1979, il-koppja żammew il-proprjetà taħt titolu ta’ kera peress li kienet saret il-post ta’ residenza abitwali tagħhom, b’kera annwali ta’ €116 fis-sena.
Fl-2017, is-sid beda proċeduri fejn argumenta li l-liġi tal-1979 li tagħti lill-inkwilini d-dritt li jżommu l-pussess tal-post taħt kirja, ġiet imposta fuqha mingħajr kera ġusta u adegwata, bi ksur tal-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem.
Is-sid, li sostniet li d-dar kellha valur tal-kera ta’ kważi €400 fix-xahar, rebħet il-każ u ngħata kumpens ta’ €20,000. Il-qorti ma qablitx mal-argument tas-sid li jkun impossibbli li qatt xi darba hija tirkupra l-propjetà tagħha.
Madankollu, ikkunsidra li l-inkwilini kienu ilhom jokkupaw il-proprjetà għal 34 sena u li d-differenza bejn il-valur tal-kera fis-suq u l-kera riċevuta, minkejja ż-żidiet varji, baqgħet “enormi jekk mhux xokkanti”.
Il-Qorti ddeċiediet li l-kera applikabbli bil-liġi ma kinitx kompatibbli mar-realtà tas-soċjetà kurrenti Maltija jew il-kirjiet applikabbli fis-suq miftuħ ħieles u li s-sid ma kienx qed jirċievi kumpens ġust u adegwat bi skambju għall-piż impost mil-liġi.
Filwaqt li l-leġiżlatur kellu dritt jindirizza kwistjonijiet soċjali u jipproteġi kategorija ta’ ċittadini bħall-inkwilini, ma setax jippreġudika b’mod sproporzjonat grupp ieħor ta’ ċittadini (is-sidien).
Il-qorti, madankollu, irrifjutat li tordna l-iżgumbrament tal-inkwilin, minħabba li ma kinitx il-qorti xierqa biex tieħu azzjoni bħal din. Il-Bord dwar ir-Regolament tal-Kera kellu jordna l-iżgumbramenti.
Meta l-każ ittieħed fil-qorti ta’ Strasburgu, il-gvern, permezz tal-avukat tal-istat, argumenta li l-applikant kien tilef l-istatus ta’ vittma tiegħu meta l-qorti kienet irrikonoxxiet espressament il-vjolazzjoni u tat rimedju xieraq.
Iżda l-Qorti Ewropea sabet li dan ir-rimedju ma offriex eżenzjoni suffiċjenti lill-applikant, li baqa’ vittma speċjalment peress li l-qorti f’Malta naqset milli ġġib fi tmiemha l-ksur billi naqset milli tordna l-iżgumbrament tal-inkwilini jew inkella timponi kera futura ogħla.
Bħala riżultat, is-sid kien obbligat li jiftaħ proċeduri ġodda qabel ma jipproċedi biex jitkeċċa l-inkwilin. “Il-qorti preċedentement esprimiet ir-riżervi tagħha dwar il-fatt li l-ġurisdizzjonijiet kostituzzjonali jabdikaw mir-responsabbiltà mogħtija lilhom mill-Kostituzzjoni ta’ Malta u jirreferu l-applikanti għal rimedju ieħor minkejja li għandhom is-setgħa u l-awtorità li jagħtu rimedju bħal dan,” innutat il-Qorti Ewropa fid-deċiżjoni tagħha.
Hija żiedet: “Proċedura bħal din tippermetti li l-ksur tad-drittijiet tal-proprjetà ta’ individwu jkompli għal ħames snin oħra minkejja n-nuqqas ta’ kwalunkwe għan leġittimu wara l-indħil.
“Minn dan isegwi li d-dikjarazzjoni tal-qorti domestika f’dan il-każ ma tistax titqies bħala kellhom xi effett fit-tmiem tal-vjolazzjoni, tant li aktar minn sentejn wara s-sentenza tal-qorti domestika, l-applikanta kompliet ssofri l-istess vjolazzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà tagħha. ”
Il-Qorti Ewropea nnutat li l-emendi tal-2018 li jippermettu lill-inkwilini ħames snin qabel ma tbattal il-proprjetà komplew juru n-nuqqas ta’ rieda tal-istat biex jindirizza l-problema.
