Il-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-Ġurisdizzjoni Kostituzzjonali tagħha ċaħdet talba għax-xoljiment ta’ kirja rurali (qbiela) ippreżentata minn sid ta’ għalqa fil-Qrendi, u ddeċidiet li l-liġi applikabbli ħolqot bilanċ tajjeb bejn id-drittijiet tas-sidien u kerrejja.
Vincenza Magro, sid l-għalqa inkwistjoni, kienet fetħet kawża fil-qorti fuq l-għalqa ta’ 2,910 metri kwadru fiż-żona magħrufa bħala “il-Bur ta’ Ħallew” li kienet mikrija lil Annalisa Schembri u Liberata Schembri, li kienu qed iħallsu €24 biss kera kull sentejn.
Magro kienet irrifjutat li taċċetta l-aħħar ħlas tal-kera, li mbagħad il-kerrejja kienu ddepożitaw fil-qorti. Il-kirjiet rurali jgawdu minn protezzjoni qawwija fil-liġi u jintirtu minn ġenerazzjoni għall-oħra, tant li Magro argumentat li kien kważi impossibbli għaliha li qatt tieħu lura l-pussess tal-għalqa tagħha.
Sostniet ukoll li l-liġi lanqas ma pprovdiet mekkaniżmu adegwat għar-reviżjoni tal-valur tal-kirja, li wasslet għal diskrepanza enormi bejn il-kera mħallsa u l-valur tas-suq ħieles. Magro sostniet li l-ġurisprudenza wriet li li wieħed jirrikorri għall-Bord tar-Regolamentazzjoni tal-Kiri Rurali ma jipprovdihiex rimedju effettiv.
Dan kollu kien jammonta għal ksur tad-dritt fundamentali tagħha għat-tgawdija tal-proprjetà personali, qalet. L-Avukat tal-Istat kien oppona l-każ, u ċaħad kwalunkwe ksur tad-drittijiet kostituzzjonali jew konvenzjonali, u argumenta fost affarijiet oħra li kien hemm għażliet legali oħra disponibbli għall-attur.
Waqt li wieġbu wkoll għar-rikors inizjali, il-konvenuti, Annalisa u Liberata Schembri sostnew li l-attriċi ma kinitx indikat liema artikoli tal-liġi kienu qed jikkawżaw il-ksur tad-drittijiet tagħha, li kien hemm rimedji ordinarji għad-dispożizzjoni tagħha u li dejjem kienu bbażaw ix-xogħol tagħhom. dwar id-dispożizzjonijiet tal-liġi, li kellhom element ta’ politika pubblika fis-sens li jiżguraw it-tkomplija tal-operat tas-settur agrikolu f’Malta.
Magro kienet qalet lill-Qorti li hija qatt ma qabbdet perit biex jistma l-art, iżda żiedet tgħid li riċentament kienet biegħet għalqa oħra, mhux ikkultivata, għal aktar minn €100,000 u esebit il-kuntratt bħala prova. Iben l-attur, Paul kien xehed f’Jannar 2020, fejn spjega li kien ressaq li jżid il-kera rurali għal €600 fis-sena ma’ Annalisa Schembri, iżda hija ma weġbitx u minflok bdiet tiddepożita l-kera fil-qorti.
Schembri kienet xehdet ukoll, iżda sostniet li Magro fil-bidu kienet talbet €2,000, li kienet impossibbli għaliha li tħallas u li s-€600 li talab wara kienu wkoll wisq. Fid-deċiżjoni tiegħu dwar il-kwistjoni, l-Imħallef Lawrence Mintoff beda billi rrimarka li l-attur ma setax jagħmel din it-talba lil qorti inferjuri peress li b’mod inekwivoku kien qed jitlob dikjarazzjoni ta’ ksur tad-drittijiet tal-bniedem u likwidazzjoni tad-danni li jirriżultaw.
Huwa ċaħad l-argument li r-rikorrenti ma kinitx indikat b’mod preċiż liema dispożizzjonijiet tal-liġi kienu qed jiksru d-drittijiet fundamentali tagħha, filwaqt li osserva li kien ċar biżżejjed mir-rikors li hija kienet qed tilmenta dwar ksur tad-dritt tagħha li tikseb dħul xieraq mill-oqsma tagħha u li kienet qed tiġi miċħuda l-pussess tal-istess.
L-Imħallef innota li ma kien hemm l-ebda kontestazzjoni tal-fatt li l-liġi, promulgata fl-1967, kienet maħsuba biex tikkontrolla l-użu ta’ art agrikola u għalhekk kienet ġiet introdotta b’intenzjoni leġittima. Kienet ir-responsabbiltà tal-Istat li jiżgura biżżejjed prodott agrikolu għall-pajjiż, qal l-imħallef, filwaqt li nnota li fiż-żmien tal-introduzzjoni tiegħu, id-dmir tal-Istat kien aktar oneruż u kien jirrifletti s-sitwazzjoni ekonomika u finanzjarja tal-pajjiż dak iż-żmien.
Minkejja l-liberalizzazzjoni tas-suq u l-importazzjoni ta’ oġġetti ta’ l-ikel minn barra, l-Istat xorta kellu responsabbiltà qawwija li jiżgura li l-pajjiż ma jiddependix fuq l-importazzjonijiet waħdu, qalet il-qorti, li tiġġustifika d-diskrezzjoni wiesgħa ta ‘l-Istat biex jiżgura li s-settur agrikolu ma jmurx. taħt. Din id-diskrezzjoni kienet imtaffija mid-drittijiet fundamentali taċ-ċittadin, iżda, żied jgħid Mintoff.
Hawnhekk il-qorti qalet li ma taqbilx mal-argument tal-Avukat tal-Istat li għalkemm kien f’pożizzjoni li jirrikonoxxi l-bżonnijiet tas-soċjetà, ma kellu l-ebda dritt assolut li jfixkel id-dritt ta’ sid l-art li jgawdi l-proprjetà tiegħu. Il-qorti kellha tikkunsidra jekk kienx hemm nuqqas ta’ proporzjonalità fiż-żewġ miżuri leġiżlattivi promulgati mill-Istat.
Hija rrikonoxxiet li dawn kienu ġew introdotti biex jipproteġu s-settur agrikolu billi jiġi żgurat li bidwi ma jistax jiġi mċaħħad faċilment mill-art li kien ilu jaħdem għal għexieren ta’ snin bl-impożizzjoni ta’ żieda fil-kera tiegħu, li, min-naħa tagħha, taffettwa d-dħul tiegħu u livell tal-għajxien.
Il-qorti tat l-attenzjoni tagħha fuq l-ammont tal-kera, wara li ħatret espert tekniku biex ifassal rapport dwar il-valur tal-kera tal-art bir-rati tas-suq. Iżda l-imħallef ma qabilx mas-sejbiet tal-espert, u qal li dawn ma kinux realistiċi fil-kuntest ta’ art agrikola u aktar tajbin għal art mibjugħa għal raġunijiet oħra.
“Il-qorti ma tistax tirrikonoxxi ċirkostanzi fejn issib bidwi lest li jħallas €130,950 biex jixtri l-għelieqi inkwistjoni… jew kontra kirja agrikola ta’ €1,964 fis-sena,” iddeċieda l-imħallef, u żied li l-bejgħ ta’ għalqa simili għal €116,468. ma setgħetx titqabbel peress li ma kienx hemm indikazzjoni dwar jekk kienx qed jinbiegħ għall-kultivazzjoni jew għall-iżvilupp.
L-Imħallef Mintoff osserva wkoll li r-risposti tal-espert tekniku, taħt kontro-eżami, dwar kif kien laħaq is-suppost valur kienu “pjuttost vagi u xejn konvinċenti.” L-espert kien naqas ukoll milli jeżamina kuntratti oħra għal art agrikola, billi qal li kien bbaża ruħu fuq il-prezzijiet tal-aġenti tal-proprjetà, filwaqt li applika fatturi ta’ tnaqqis.
Il-Qorti ddeċidiet li dan l-eżerċizzju ma setax jirritorna valuri realistiċi li kienu applikabbli għall-kuntest inkwistjoni, u t-tweġibiet vagi tax-xhud espert wasslu lill-qorti biex tgħid li “ma kienet xejn konvinta li l-valuri espressi mill-Espert Tekniku Ġudizzjarju jistgħu jittieħed bħala applikabbli għall-każ inkwistjoni,” filwaqt li nnutat ukoll li kien hemm “diskrepanza enormi” bejn il-kera li titħallas lilha u dik stmata mill-espert tal-qorti.
Lanqas ma kien hemm limitu fuq il-valur tal-kirjiet rurali fil-liġi, għall-kuntrarju ta’ dak sostnut mill-attur, qalet li l-imħallef, filwaqt li nnota wkoll li hija qatt ma għamlet talba quddiem il-Bord appost biex tbiddel l-ammont dovut u għalhekk ma setgħetx. jilmentaw li hija kienet ġiet imċaħħda minn rimedju effettiv bil-liġi.
Kienu bosta sitwazzjonijiet previsti fil-liġi fejn sid l-art jista’ jingħata lura l-pussess mid-detentur ta’ kirja agrikola, qal l-Imħallef, filwaqt li reġa’ nnota li ma saret l-ebda talba f’dan is-sens quddiem il-Bord tal-Kiri Rurali. L-Imħallef Mintoff tenna li l-liġi inkwistjoni kienet mibnija fuq l-għan ewlieni li l-ewwel u qabel kollox jiġu mħarsa l-attivitajiet agrikoli.
“Dan kollu kkunsidrat, iżda, l-Istat żgur ma jistax ipoġġi f’ġenb il-prinċipju ta’ proporzjonalità li permezz tiegħu jrid isib bilanċ bejn l-interess ġenerali u dak tas-sid. Il-qorti tqis li permezz tad-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu 199 għandu jintlaħaq dan il-bilanċ, peress li filwaqt li s-sid ma jistax faċilment jieħu lura l-art mill-kerrej….għandu l-mezzi biex jiżgura li jirċievi kumpens adegwat għal dan.”
Il-Qorti ddeċidiet li ma kien hemm l-ebda ksur tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem kif protetti mill-Kostituzzjoni jew il-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem. Għall-bdiewa dehru l-avukati Errol Cutajar u James D’Agostino, filwaqt li l-avukati David Camilleri u Joseph Gatt irrappreżentaw lis-sid.
