Il-Qorti Kostituzzjonali kkonfermat li liġi maħsuba biex tipproteġi l-każini tal-baned minn żgumbrament hija anti-kostituzzjonali. Fl-aħħar kapitlu f’saga li ilha għaddejja, il-qorti warrbet l-appelli tal-Istat u l-każin tal-banda Stella Maris, u ressqet lis-sidien pass eqreb biex jieħdu lura l-pussess tal-fond tagħhom f’Tas-Sliema.
Il-Qorti ddikjarat li minkejja l-interess pubbliku li jiġu protetti l-każini tal-baned, ma kien hemm l-ebda interess pubbliku li tingħata impunità lil min naqas milli jwettaq l-obbligi kuntrattwali li jkun ħa liberament, u b’mod effettiv tikkonferma l-pożizzjoni li ħadet l-ewwel qorti.
Is-saga bdiet aktar minn 12-il sena ilu meta s-sidien tal-fond fi Pjazza l-Lunzjata ta’ Tas-Sliema ppreżentaw proċeduri quddiem il-Bord tar-Regolamentazzjoni tal-Kera sabiex jerġgħu jieħdu l-pussess tal-proprjetà mikrija lill-każin tal-banda Stella Maris.
Sostnew li l-kerrejja kienu wettqu xogħlijiet strutturali mingħajr il-kunsens tagħhom u mingħajr ma s-sidien kienu jafu bl-applikazzjoni għall-permessi tal-ippjanar. Il-każin tal-banda Stella Maris li kellu l-post b’kirja li jmur lura għall-1959, irribatta li dawk ix-xogħlijiet kienu manutenzjoni ordinarja, meħtieġa biex jiġi żgurat l-użu kontinwu tal-proprjetà.
Fl-2017, il-bord warrab it-talba tas-sidien, u wassal għal applikazzjoni lill-qorti tal-appell. Iżda fl-istennija ta’ dak l-appell, fl-2018 il-gvern daħħal emenda fil-Kodiċi Ċivili li b’mod effettiv imblukkat it-tentattiv tas-sidien li jkeċċu lill-kerrejja tagħhom anke meta dawn kienu għamlu xogħlijiet strutturali mingħajr il-kunsens tas-sidien.
L-Artikolu 1531J(5) kellu japplika retroattivament. Aktar tard dik is-sena, il-qorti tal-appell tat sentenza parzjali li taqleb id-deċiżjoni tal-Bord iżda ma waqfitx milli tippronunzja żgumbrament tal-kerrejja, u ppermettiet lis-sidien bħala appellanti jirrevedu l-pożizzjoni legali tagħhom.
Huma talbu referenza lill-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali tagħha, li rriżultat f’sentenza mogħtija mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti fl-2020 li ddikjarat li l-emenda legali tal-2018 kisret id-drittijiet tas-sidien. Kemm l-Avukat tal-Istat kif ukoll il-każin tal-banda Tas-Sliema ressqu appelli separati li laħqu l-qofol tagħhom fis-sentenza mogħtija mill-Qorti Kostituzzjonali. Kif kienet il-liġi qabel l-emenda legali tal-2018, il-każini tal-banda ma kinux se jiġu mċaħħda ħafif mill-bini tagħhom, osservat il-qorti.
Dan jiġri biss jekk jonqsu milli jirrispettaw it-termini tal-ftehim ta’ kiri tagħhom u ladarba tali nuqqas ikun ġie ppruvat wara proċess ġudizzjarju dovut. F’dan il-każ, il-liġi ma ġietx emendata sabiex tindirizza xi anomaliji regolatorji, jew difetti tekniċi jew abbuż mis-sistema. Jekk xejn, wieħed kien jipprevedi tip ieħor ta’ żvilupp f’konformità max-xejra attwali biex jiġu ssalvagwardjati d-drittijiet fundamentali tas-sidien tal-proprjetà aktar milli jitnaqqru aktar dawk id-drittijiet.
Fi ħdan ix-xenarju legali attwali, it-tendenza hija li wieħed jipprova jnaqqas aktar milli jżid il-privileġġi tal-kerrejja li jkomplu jagħmlu użu mill-fond mikrija kontra kirjiet li huma effettivament sussidjati mis-sidien. Kuntrarjament għal dak li argumentaw l-appellanti, ma kienet l-ebda “miżura ħarxa wisq u totalment sproporzjonata” għal parti li titlef id-drittijiet kuntrattwali tagħha ladarba dik il-parti ma tkunx rrispettat l-obbligi tagħha fuq il-kuntratt.
L-appellanti ffukaw l-argumenti tagħhom fuq il-valur kulturali tal-każini tal-banda u dan mhuwiex ikkontestat. Iżda l-emenda legali fittxet li tipproteġi lil dawn il-klabbs kontra l-konsegwenzi li jirriżultaw mill-imġieba illeċita tagħhom stess, jiġifieri l-ksur tagħhom tal-obbligi kuntrattwali.
L-interess pubbliku
Kien hemm interess pubbliku li jipproteġu l-każini tal-baned imma l-ebda interess bħal dan li tingħata impunità lil min ma wettaqx l-obbligi li kien ħa liberament, kompliet il-qorti, li esprimiet qbil mal-ewwel qorti. F’ċirkostanzi bħal dawn, il-kunċett ta’ interess pubbliku kien saħansitra aktar b’saħħtu u “aktar konvinċenti” ladarba r-riżultat aħħari jkun li tippremja lill-parti li ma kinitx konformi filwaqt li tikkastiga lill-vittma ta’ tali nuqqas ta’ twettiq u jwassal għal aktar erożjoni tad-drittijiet ta’ dik il-vittma.
“Il-fatt li l-każini tal-baned iservu biex jikkontribwixxu għas-soċjetà billi jsaħħu l-folklor u t-tagħlim tal-mużika ma jfissirx li kull miżura meħuda biex jiġu salvagwardjati hija awtomatikament waħda leġittima,” qalet il-qorti. L-Artikolu 1531J() ma kienx protett mill-Kostituzzjoni iżda pjuttost mar kontriha.
Ma għamlet l-ebda differenza li s-sidien żammew il-fond taħt enfitewsi temporanja li se tiskadi fi żmien ftit snin. Anzi xenarju bħal dan għamel it-talbiet tagħhom aktar urġenti peress li ma kellhomx jiġu mċaħħda aktar mill-proprjetà fil-ftit snin li fadal, qalet il-qorti. L-emenda tal-2018 kienet intervent leġiżlattiv maħsub biex jipproteġi lill-kerrej mill-konsegwenzi tal-atti illeċiti tiegħu stess u kellu jkun hemm interess pubbliku ferm aktar konvinċenti biex jiġġustifika dan. Interess bħal dan ma ġiex ippruvat.
