L-assi konsiderevoli ta’ Yorgen Fenech f’diversi pajjiżi, l-aċċess tiegħu għall-munita crypto u l-kuntatti influwenti tiegħu barra mill-pajjiż kienu biss ftit mir-raġunijiet mogħtija minn imħallef fid-deċiżjoni tagħha, li tiċħad allegat ksur tad-drittijiet tal-bniedem mir-raġel akkużat bil- qtil ta’ Daphne Caruana Galizia.
Fis-sentenza tagħha ta’ 60 paġna b’referenza estensiva li ċaħdet it-talba ta’ Fenech, l-Imħallef Miriam Hayman ma qablitx mad-difiża ta’ Fenech, li sostniet li l-liġi Maltija ma semmietx ir-riskju ta’ diżordni pubbliku bħala konsiderazzjoni fuq pleġġ.
“Dan l-argument huwa kompletament żbaljat, anke mis-sempliċi fatt li Malta taderixxi mal-Konvenzjoni [il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem], bl-inevitabbiltà li l-ġurisprudenza u l-kunċetti, kif żviluppati mill-Qorti Ewropea, huma applikabbli għalina wkoll fil-każ. inkwistjoni.”
Filwaqt li saħqet li hija ma riditx li tkun interpretata bħala li qed taġixxi bħala “Qorti tat-tielet livell” fir-rigward taċ-ċaħda tal-ħafna applikazzjonijiet għal pleġġ ta’ Fenech, l-imħallef qalet li r-rwol tagħha kien li tara jekk kienx hemm ksur ta’ xi rekwiżit taħt il-liġi ordinarja, il-Kostituzzjoni, jew il-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem li tiġġustifika l-ilment tar-rikorrent.
L-eks negozjant huwa akkużat li kien il-moħħ fil-qtil tal-ġurnalista Daphne Caruana Galizia fl-2017, li żvelat l-eżistenza tal-kumpanija offshore tiegħu f’Dubaj – 17 Black. Wara mewtha, il-Proġett Daphne qabbad il-kumpanija mal-kumpaniji offshore tal-Panama miftuħa mill-eks chief of staff Keith Schembri u l-eks ministru tal-enerġija Konrad Mizzi.
Fenech kien azzjonist fl-Electrogas, l-impjant ta’ €200 miljun f’Delimara li jħaddem lil Malta bil-gass naturali. Fid-deċiżjoni tagħha, l-Imħallef qalet li Fenech qabel kien ingħata l-libertà proviżorja tal-pulizija mal-arrest tiegħu, bil-kontrolli tal-port u tal-ajruport jitqiegħdu fi stat ta’ allert ogħla. Fenech kien irċieva l-iżvelar tal-provi kontrih immedjatament wara l-arrest meta talab maħfra Presidenzjali.
Is-Supretendent Keith Arnaud u l-Ispettur Kurt Zahra kienu xehdu dwar chats li fihom Fenech ikkunsidra li jemigra lejn Miami. Konnessjonijiet internazzjonali oħra li l-akkużat kellu ma’ Dubai kienu għadhom taħt investigazzjoni. “M’għandix problemi li ngħid li din ir-raġuni, li ffurmat il-bażi tad-digrieti attakkati, hija xi ħaġa li l-akkużat kien ġab fuqu nnifsu bil-kitba li kiteb,” fejn qalet dan dwar il-biża’ li Fenech jaħrab.
L-Imħallef iddeċidiet li hija “ma kellhiex l-iċken dubju” li Fenech, iffaċċjat bil-maħfra presidenzjali ta’ Melvin Theuma, kien daħlal f’panic mode, bl-intenzjoni ċara li jkun hemm distanza bejnu u dawn il-gżejjer. Dan joħroġ b’ċarezza qisha kristall mit-testi kollha li ġew esebiti… li juru biċ-ċar l-istat mentali tal-applikant f’dak iż-żmien.”
L-Imħallef irrimarkat t-tentattiv ta’ Fenech li jħalli Malta fuq il-jott tiegħu “bl-iskuża dgħajfa li kien se jie]du f’tarzna fi Sqallija,” iżda enfasizza wkoll it-“tfittxija sfrenata għal titjiriet, ajruplani privati, ir-riċerka fuq vetturi (minn ħuh), il-kiri ta’ dar mingħajr dokument eċċ.”
Dawn l-arranġamenti kienu saru f’qasir żmien, “b’mod kważi erratiku u paniku, bl-għajnuna ta’ ħu Franco u ‘ziju Ray’ biex jitilqu minn dawn il-gżejjer qabel, kif jgħid Fenech stess, iwaħħlu kollox fuqu. ” In-natura aċċellerata u mhux ippjanata tal-pjanijiet biex il-jott jittieħed Sqallija, apparentement għall-manutenzjoni, “u l-manuvri kollha li wettaq biex ma jerġax lura f’pajjiżna ma tantx iħallu spazju għal aktar interpretazzjoni mill-qrati Kriminali.”
Il-biża’ tal-prosekuzzjoni li Fenech jaħrab kienet ikkonfermata wkoll mid-diskussjoni tiegħu dwar il-possibbiltà li jmur fl-Istati Uniti, fejn kien ilu wkoll iħares lejn l-iskejjel għal uliedu, żiedet l-imħallef. Il-ħarba kienet possibbiltà reali fid-dawl tal-ġid kbir ta’ Fenech, qalet il-qorti, u żiedet li l-messaġġi tiegħu ma ħallew l-ebda dubju dwar “disponibbiltà faċli ta’ assi likwidi.”
L-Imħallef irrimarkat li minkejja li l-assi ta’ Fenech “għandhom jiġu milquta b’ordnijiet ta’ ffriżar” kemm mill-proċeduri ta’ qtil kif ukoll ta’ ħasil ta’ flus kontrih, ma kienet ġiet esebita l-ebda prova li l-ordnijiet kienu għadhom fis-seħħ, filwaqt li osservat ukoll li Fenech ma kienx imwaqqaf milli juża oħrajn. assi li ċ-chats indikaw li kien investa barra.
“Minn dawn l-istess chats jidher li jista’ jikseb għajnuna finanzjarja minn diversi membri tal-familja tiegħu, li bħalu għandhom ġid konsiderevoli. Bl-istess mod, ħareġ li għandu aċċess għall-munita cripto li biha xtara l-armi, mhux inqas. Flus għax-xiri ta ‘granati u ċjanur! Fil-qosor, Fenech għandu aċċess mhux negliġibbli għall-assi li jista’ jsaħħaħ il-biża’ li jaħrab.”
L-Imħallef osservat li fid-deċiżjonijiet tagħhom li ċaħduh il-ħelsien mill-arrest, il-qrati kienu qiesu wkoll il-konnessjonijiet multipli ta’ Fenech ma’ figuri barranin influwenti. Hija nnotat li l-provi rriżultaw li l-mowbajl ta’ Fenech instab li kien fih immaġni tal-maħfra mogħtija lil Melvin Theuma, “li rċieva, xejn inqas, mingħand iċ-Chief of Staff Keith Schembri.” “Huwa diffiċli li taħrab mill-faċilità li biha Fenech kellu aċċess għal ċerta informazzjoni li żgur qatt ma kellha tkun fil-pussess tiegħu.”
L-investigazzjoni dehret li kienet għadha attiva u dehret li tinvolvi numru sostanzjali ta’ nies, innotat il-qorti. “Iktar ma jkun hemm nies involuti, iktar ikun kbir il-biża’ li l-evidenza tiġi kompromessa. U iktar ma tkun kbira l-pożizzjoni privileġġjata ta’ dawn in-nies u l-faċilità li biha jiksbu ċerta informazzjoni, iktar ikun kbir il-biża’ ta’ kompromess.”
Il-Kummissarju tal-Pulizija kien iddikjara pubblikament, u kien esebixxa nota f’dan is-sens, li kull min kien involut fil-qtil kien ġie mixli, qalet il-Qorti. “Għaliex il-Kummissarju għamel din id-dikjarazzjoni u ċ-ċirkostanzi li fihom saret mhumiex magħrufa minn din il-qorti. Li hu żgur hu li llum għadha għaddejja l-in genere [inkjesta maġisterjali] dwar dan il-qtil, li jfisser li hemm persuni possibilment involuti f’dan id-delitt li ma ġewx identifikati jew li jistgħu jkunu suġġetti għal kompromess.”
Filwaqt li rrikonoxxiet li t-tul tal-investigazzjonijiet jista’ jitqies bħala fattur kontra d-detenzjoni kontinwa ta’ Fenech, l-imħallef iżda kkwotat wkoll każijiet fejn il-Qorti Ewropea kienet aċċettat li investigazzjonijiet kumplessi jistgħu jistħoqqilhom eċċezzjoni għad-drittijiet tal-persuna li tkun qed tiġi investigata.
Waqt li ddeċidiet li Fenech ma sofra l-ebda ksur tad-drittijiet kostituzzjonali tiegħu, il-qorti ċaħdet il-każ bl-ispejjeż li għandhom jitħallsu mill-attur. L-Avukat tal-Istat Chris Soler u l-avukat Maurizio Cordina rrappreżentaw lill-Istat fil-proċeduri. Għal Fenech dehru l-avukati Gianluca Caruana Curran, Marion Camilleri u Charles Mercieca. L-avukati Therese Comodini Cachia u Jason Azzopardi rrappreżentaw lill-familja Caruana Galizia.
