Imħallef ċaħad it-talba ta’ kumpens ta’ €400,000 ta’ sid l-art, li saret f’każ tad-drittijiet tal-bniedem li huwa ppreżenta fuq kirja rurali annwali fissa ta’ €51.51 li l-liġi tipprojjbih milli jgħolli, filwaqt li rrimarka li l-liġi kkwotata stess ppermettiet ukoll lill-partijiet jidħlu fi ftehim li jinnewtralizza l-problema.
Iżda f’sentenza mogħtija mill-Imħallef Toni Abela, huwa wkoll attakka lil min għamel it-talba talli evidentiment ma ddikjaratx il-valur tal-proprjetà lil tat-taxxa, filwaqt li fl-istess ħin stenna li l-qorti tagħtih somma ferm ogħla bħala kumpens.
Huwa kien iddikjara li l-valur tal-art kien ta’ €95,000 biss malli wiretha fl-2021. Sussegwentement espert maħtur mill-qorti kien ivvaluta l-art inkwistjoni għal €330,000. “Ingħad mingħajr eżitazzjoni, li f’kawżi ta’ din in-natura, il-Qorti tħossha obbligata li tibbaża ruħha fuq l-ammonti ddikjarati fid-dikjarazzjoni ‘causa mortis; u mingħajr ma din il-Qorti jkollha tispjega ħafna, kif jidher ċar li min għandu xi ftit ta’ intelliġenza.
“F’każi bħal dawn, l-atturi ma jistgħux jistennew li jieħdu biss dak li jridu fejn jaqbel lilhom, meta għall-finijiet tal-ħlas tat-taxxa jiddikjaraw valur wieħed, filwaqt li f’każijiet bħal dawn, jistennew valutazzjonijiet ħafna aktar ġenerużi.” L-Imħallef fakkar li l-ammonti maħruġa bħala kumpens mogħtija mill-qrati fl-aħħar mill-aħħar jitħallsu mit-taxpayer.
“Filwaqt li huwa minnu li l-problemi maħluqa minn dawn il-liġijiet li qatt ma ġew aġġornati matul is-snin, għandhom jiġu mwieġba mill-Istat, fl-aħħar mill-aħħar, huma ċ-ċittadini ta’ Malta li indirettament qed jagħmlu tajjeb għal dawn in-nuqqasijiet. .”
Il-każ inkwistjoni kien ġie ppreżentat minn Gerolamo Bonavia f’isem ħuh Paul, fuq kirja ta’ għalqa ta’ 7,493 metru kwadru f’Tal-Barrani fiż-Żejtun. L-għalqa oriġinarjament kienet taz-zija ta’ Bonavia, li mietet fl-2019, u ħalliet f’idejn l-attur fit-testment tagħha.
L-għalqa kienet ilha mikrija għal snin twal lil Anthony Zammit għal kera annwali ta’ €51.51, li titħallas kull Awwissu b’lura, iżda f’ħin minnhom, Bonavia kien irrifjuta li jaċċetta l-kera. Bonavia sostna li taħt l-Att dwar il-Kiri Agrikoli (Kiri mill-Ġdid), il-prezz ta’ din il-kirja rurali ma setax jiżdied, u li seta’ jieħu lura l-pussess ta’ għalqa bħal din biss taħt diversi kundizzjonijiet restrittivi.
Jekk anki waħda minn dawn il-kundizzjonijiet ma tiġix sodisfatta, il-kirja tiġġedded awtomatikament u s-sid ikun “sfurzat jaċċetta l-proroga indefinita tal-kirja, kontra r-rieda tiegħu,” sostna l-attur. Is-sid tal-art sostna li n-nuqqas ta’ rimedju legali għal din is-sitwazzjoni wassal biex isofri ksur tad-dritt fundamentali tiegħu għat-tgawdija tal-proprjetà tiegħu.
L-Avukat tal-Istat irribatta dawn l-argumenti, u qal lill-qorti li Bonavia m’għandux jitħalla jsostni li kien sofra ksur tad-drittijiet tiegħu matul is-snin qabel ma wiret l-għalqa. Talba bħal din setgħet titqajjem biss mill-werriet universali taz-zija, sostna l-Istat, u mhux sempliċi legatarju, kif wara nstab li kien Bonavia.
Kwalunkwe kumpens mogħti għandu jirrifletti l-fatt li l-attur sar l-uniku sid tal-art biss fi Frar 2021, wara li qasam is-sjieda mas-seba’ aħwa tiegħu fis-snin ta’ qabel dik. Fid-deċiżjoni tiegħu dwar dan il-każ, l-imħallef osserva li l-ebda ktieb tal-irċevuti li jindika l-ħlas tal-kirja ma kien esebit u lanqas ma kien hemm data ċara tal-bidu, “minbarra indikazzjoni ċpar ħafna.”
ammit kien qal lill-Qorti li kien ħa f’idejh il-kirja meta kellu 20 sena, iżda ġie nnutat li qatt ma pprovda data speċifika tal-bidu tal-kirja, u lanqas evidenza tal-età attwali tiegħu. L-Imħallef innota wkoll li l-ilment tal-attur ma jaqax fil-parametri tal-artikoli tal-liġi li kkwota, u saħaq li kien hemm distinzjoni bejn il-prinċipji dwar id-dritt għal smigħ xieraq u dawk dwar in-nuqqas ta’ rimedju legali adegwat u li kkwota ġurisprudenza li appoġġat din id-distinzjoni.
L-Imħallef Abela iddeċieda li dak li kellha tagħmel il-qorti f’dan il-każ kien li tistabbilixxi jekk l-artikoli applikabbli tal-Att dwar il-Kiri (Kritti) Agrikoli jikkostitwixxux indħil fid-drittijiet tal-attur u jekk kienx jippermetti li jintlaħaq bilanċ bejn l-interessi konkorrenti. tal-partijiet.
L-Att żamm bilanċ bejn l-interess ġenerali u dak tas-sid, li jipprevjeni lis-sid milli jieħu lura faċilment il-pussess mingħand il-kerrej iżda fl-istess ħin, jassigura wkoll li jkollu mezz biex jirċievi kumpens xieraq għal dan. Il-kerrej jista’ f’kull ħin jitlob lill-Bord tal-Kiri Agrikolu biex jistabbilixxi l-ammont ta’ kirja li kien jaqbel fiċ-ċirkostanzi partikolari tal-każ, qalet il-qorti. “F’dan il-każ, m’hemm l-ebda deċiżjoni mill-Bord fir-rigward tal-applikant. Dan għaliex l-istess rikorrenti qatt ma talbet rikors quddiemu kif previst mil-liġi.”
L-Imħallef Abela enfasizza li kien hemm riservi legali mibnijin f’din il-liġi li filwaqt li ħafna drabi ġew injorati kienu ta’ importanza kbira. “Dawn ir-riżervi jgħidu li jekk ikun hemm ftehim bil-miktub bejn il-partijiet, bħala konsegwenza l-effetti ta’ din il-liġi jistgħu jiġu newtralizzati.”Għal dawn ir-raġunijiet, il-qorti laqgħet is-sottomissjonijiet li saru mill-Avukat tal-Istat u ċaħdet it-talba ta’ Bonavia.
