Id-deċiżjoni tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb li jirrifjuta li jirrevedi jew jippromwovi ktieb li jikkritika l-korruzzjoni fil-kuntest politiku lokali kienet ittieħdet abbażi tal-posts tal-awtur fuq Facebook. Dan ħareġ fil-Qorti meta ċ-Chairman tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb xehed fil-kawża kostituzzjonali li għadha għaddejja mressqa kontra l-kunsill mill-awtur u kritiku tal-gvern ċar Mark Camilleri.
L-awtur kien fetaħ il-każ f’Ġunju li għadda, kontra ċ-Ċharmain tal-Kunsill Nazzjonali, li wkoll jismu Mark Camilleri u l-Avukat tal-Istat, fejn sostna li sofra diskriminazzjoni minħabba l-fehmiet politiċi tiegħu. Huwa allega li l-Kunsill kien irrifjuta li jirrevedi u jippromwovi l-ktieb tiegħu ‘A Rent Seeker’s Paradise,’ “għal raġunijiet politiċi, fid-dawl tal-kritika akuta tal-Gvern u l-Partit Laburista li fih il-ktieb.”
Camilleri kien ilu jokkupa l-kariga minn Settembru 2021, u ħa f’idejh il-pożizzjoni mingħand Camilleri (l-ieħor), hu stess eks Chairman tal-Kunsill fis-snin 2013 sal-2021, wara li kien kiser ir-relazzjoni tiegħu mal-Partit Laburista, u sar kritiku vokali tal-partit, wara l-elezzjoni ta’ Robert Abela bħala mexxej fl-2020.
Mit-trubuna tax-xhieda, taħt kontro-eżami mill-avukat, David Bonello, iċ-Chairman ‘Mark Camilleri; (mhux il-kritiku) qal lill-Imħallef Audrey Demicoli li r-relazzjoni tiegħu mal-kritiku tal-Gvern kienet “tajba, bħalma hija tajba mal-oħrajn, fil- Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb u nittrattah bħalma nittratta lil ħaddieħor.”
L-Avukat Bonello talab lill-imputat jispjega għaliex darba kien iddeskriva lill-awtur bħala “eżiljat”. “Tajjeb, għax ovvjament, jgħix barra mill-pajjiż, kienet ir-riposta. Ma naħsibx li għidt xi ħaġa minn din id-dinja billi għedt li jgħix barra,” kien wieġeb Camilleri.
L-avukat staqsa jekk, skont ix-xhud, kull min jgħix barra hux ‘eżiljat.’ “Ħassejt, għidt eżiljat b’mod dispreġġjattiv, kif ġie interpretat,” wieġeb ix-xhud, u kompla jgħid li kien intqal f’konverżazzjoni privata, li screenshot tagħha kien għadda lill-attur. Magħfus dwar fejn kienet saret din il-konversazzjoni, iċ-Chairman tal-Kunsill tal-Ktieb qal li dan ġara fuq Facebook. “Xi ħadd kien staqsieni x’ġara mill-predeċessur tiegħi Mark Camilleri, u jien għedtilhom ‘kif naf x’sar mill-eżilju’.”
L-Avukat Bonello staqsa lix-xhud dwar il-pubblikazzjoni tal-Kunsill tar-reviżjonijiet tal-kotba fuq il-gazzetta bil-Malti Illum. Camilleri wieġeb li l-Kunsill sponsorja paġna fuq il-gażżetta u “ovvjament, bħal kull paġna sponsorjata oħra, għandna l-għażla editorjali ta’ liema kotba nirrevedu u liema kotba ma nagħmlux.”
Ir-reviżjonijiet isiru minn Mark Vella “kull ġimgħa”, ikkonferma. “Kull ġimgħa,” tenna l-avukat. “Iva,” wieġeb ix-xhud. “Bejn wieħed u ieħor kemm-il kotba jiġu ppubblikati kull ġimgħa?” kienet il-mistoqsija ta’ segwitu inevitabbli tal-avukat.
Ix-xhud qal li ma setax jgħid, u spjega li kien “problematiku” peress li kien hemm ħafna ġeneri differenti. Huwa ċaħad is-suġġeriment li se jistabbilixxi d-direzzjoni editorjali, u qal li kien sforz ta’ tim li jinvolvi l-istaff tal-kunsill komplement ta’ 6 membri – li x-xhud minnhom kien wieħed – iżda mhux il-kunsill bħala bord. L-avukat staqsa lil min se jikkomunika t-tim id-deċiżjonijiet tagħhom, lilu ċ-Chairman tal-Kunsill tal-Ktieb spjega li r-reviżjoni lesta ta’ Mark Vella kienet se tintbagħatilhom minn qabel.
“Issa, jekk il-ktieb ikun kemmxejn sensittiv fin-natura tiegħu, huwa ġeneralment jistaqsina minn qabel jekk nirrevedux il-ktieb jew le.” Huwa kkonferma li Vella kien liberu li jirrevedi kull ktieb li jrid u mbagħad jibgħat ir-reċensjoni tiegħu lit-tim editorjali biex jieħu deċiżjoni dwar jekk japprovahx jew le. L-editur tal-Illum ma kellu ebda leħen dwar is-suġġett tar-reviżjoni sponsorjata, ikkonferma ċ-Chairman.
Mistoqsi dwar il-proċedura adottata bil-ktieb tal-attur “A Rent Seekers Paradise”, ix-xhud qal li “minħabba li l-ktieb kien għadu ma ġiex ippubblikat bħala ktieb fiżiku, iżda biss bħala ebook, ovvjament laqqajt it-tim kollu fuqu u ħassejna li minħabba n-natura tal-ktieb kif kien, ovvjament għax aħna entità pubblika, iddeċidejna li għalissa, f’dak il-mument, ma kienx għaqli li nippubblikaw ir-reviżjoni ta’ dak il-ktieb, ovvjament minħabba s-sensittività tal-każijiet li kien fih, ovvjament kien hemm ukoll każijiet potenzjalment libellużi.”
Taħt kontro-eżami minn Bonello, iċ-Chairman kien imġiegħel jammetti li fil-fatt ma kienx qara l-ebook qabel ma ttieħdet id-deċiżjoni li ma jippubblikax ir-reviżjoni tal-ktieb. “Allura ħadt din id-deċiżjoni abbażi ta’ rapporti fuq il-midja tax-xandir,” stqarr l-avukat. “Koreġi,” wieġeb iċ-chairman.
Meta wieġeb għal aktar mistoqsijiet tal-avukat, Camilleri spjega li Mark Vella wera x-xewqa li jirrevedi l-ktieb, iżda li t-tim iddeċieda li ma jkomplix bih. Mistoqsi x’kienet ir-raġuni għal din id-deċiżjoni, ix-xhud qal “kien hemm kontenut politiku, li potenzjalment jista’ jkun libellous, li jien bħala… aħna bħala kunsill ma xtaqx li nispiċċaw bi problemi legali jekk nippubblikaw bħala reviżjoni.”
Għalkemm iċ-Chairman tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb fil-fatt ma kienx qara l-ktieb qabel ma wasal għad-deċiżjoni, huwa qal li kien konxju ta’ kawżi u kawżi ta’ libell li qed jissemmew bħala li ġew ippreżentati minn Membri Parlamentari. “Ovvjament ridt nissalvagwardja lill-kunsill minn każijiet potenzjali ta’ libell eċċetera jekk kellna nippubblikaw u lilna minn problemi legali.”
Ix-xhud fakkar fil-qorti li kien ħa r-riedni biss għal xahar u kellu rwol istituzzjonali biex iħares lill-kunsill minn problemi bħal dawn. “Ma stajtx, wara xahar, nieħu deċiżjoni immedjatament billi ngħid ‘jiġri x’jiġri, jiġri’.” Hu kien kellem lil Mark Vella bit-telefon, qal, u qallu li “mhux iż-żmien it-tajjeb” biex dan il-ktieb jiġi rivedut.
“Tinsiex… kont għadni bdejt, ridt nissalvagwardja l-isem tal-Kunsill, hux? Dan huwa xogħol tiegħi fl-aħħar tal-ġurnata.” Bonello b’ħeġġa ħarġet l-ammissjoni tax-xhud li ċ-Chairman tal-Kunsill tal-Ktieb kien talab il-parir tas-superjur tiegħu, is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru għall-Edukazzjoni, Frank Fabri, permezz tat-telefon. “Għidtlu hekk, isma’, għax ovvjament bdejt nisma’ ċert ilmenti mis-Sur Camilleri li aħna ma għamilniex [ir-reviżjoni tal-ktieb] u spjegajtlu għaliex ħadt din id-deċiżjoni u ma ppubblikajtx.” “Hu qalli li għamilt tajjeb li nfurmah.”
Mistoqsi x’ħass li kien sensittiv dwar il-ktieb, huwa qal li ħass li, b’mod ġenerali, meta l-kontenut ta’ ktieb ma kienx ta’ natura fittizja, “jekk mhux appoġġjat b’fatti, huwa potenzjalment libellous.” Ix-xhud ikkonferma wkoll li l-kunsill qatt ma waqqaf xi ktieb ieħor milli jiġi ppubblikat, u kkwalifika din l-istqarrija billi żied li kien l-ewwel ktieb dwar il-politika kontemporanja li ltaqa’ miegħu l-kunsill fl-esperjenza tiegħu.
L-avukat difensur Timothy Bartolo kontro-eżamina wkoll lix-xhud, u staqsih direttament jekk qattx ġie influwenzat jew ingħata ordni politikament motivata fir-rigward tal-pubblikazzjoni ta’ dan il-ktieb jew xi ktieb ieħor. “Qatt. Kieku dik it-tip ta’ pressjoni kellha tiġi applikata fuqi jiena nirriżenja mill-ewwel.”
L-Avukat James D’Agostino, li jirrappreżenta lill-Avukat tal-Istat, kontro-eżamina wkoll lix-xhud, u staqsih jekk kienx jaf mill-fatt li l-attur kien qed jibni antiċipazzjoni dwar il-ktieb fuq Facebook, qabel il-pubblikazzjoni tiegħu. “Iva ovvjament,” wieġeb Camilleri. “Allura jien korrett meta nifhem li l-għarfien li int għedt li kellek, minkejja li ma qrajtx l-ebook, kien proprju minħabba dak li l-attur kien ippubblikat fuq Facebook?” “Korrett,” wieġeb iċ-Chairman tal-Kunsill tal-Ktieb.
“Kun korrett ukoll li fost dawn l-isneak peaks li kien qed jagħti fuq Facebook, kien qed jagħmel referenza għal Joseph Muscat b’allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni u wkoll dwar Rosianne Cutajar dwar korruzzjoni u possibilment ukoll relazzjonijiet intimi ma’ terzi?”
“Iva, ovvjament iva,” wieġeb ix-xhud, filwaqt li kkonferma wkoll li l-awtur kien ta wkoll ħjiel għal affarijiet oħra li ittratta fil-ktieb. “Mela qed tgħid li kien fuq din il-bażi li qed tgħidilna li kont imħasseb ħafna dwar jekk ir-reviżjoni għandhiex issir jew le?” staqsa D’Agostino. “Hekk hu.” Aktar kontro-eżami kien riżervat. Il-każ ikompli fit-2 ta’ Diċembru.
