Is-sidien ta’ proprjetà f’Santa Venera, rekwiżizzjonata u allokata lill-Partit Laburista xi 50 sena ilu, ingħataw €161,240 f’kumpens minn qorti li iżda ċaħdet it-talbiet tagħhom li tali stat ta’ fatt kiser id-drittijiet tagħhom għal-libertà tal-espressjoni u assoċjazzjoni.
Dan kien ir-riżultat ta’ sentenza mogħtija fi proċeduri mressqa mis-sidien tal-fond fi 362, Triq il-Kbira San Ġużepp li kienu fil-mira ta’ ordni ta’ rekwiżizzjoni fl-1967 u sussegwentement mogħtija lill-Partit Laburista fl-1973. Din kienet it-tieni azzjoni ta’ ksur tad-drittijiet istitwita mis-sidien.
Fl-2009, huma ngħataw €75,000 bħala kumpens wara li l-Prim’Awla, Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali tagħha kkonkludiet li l-azzjoni tal-awtoritajiet u s-somma mogħtija lis-sidien imkeċċija kienu jikkostitwixxu ksur tad-dritt tagħhom għat-tgawdija paċifika tal-proprjetà tagħhom.
Il-Partit Laburista oriġinarjament ħallas lis-sidien Lm45 (ftit aktar minn €100 (fis-sena, iżda dak l-ammont żdied għal Lm164 (ekwivalenti għal €382) wara li ġie rivedut mill-Bord tar-Regolamentazzjoni tal-Kera fl-1987. Is-sentenza tal-2009 annullat l-ordni ta’ rekwiżizzjoni li ma kinitx inħarġet skont il-liġi, filwaqt li osservat li sadattant is-sidien kienu daħlu fi ftehim ta’ kiri mal-kerrej.
Dik is-sentenza ġiet appellata u l-ammont ta’ kumpens tnaqqas għal €60,000. Madankollu, minn dik is-sentenza tal-appell tal-2010, xejn ma nbidel għas-sidien li baqgħu jirċievu ammont nominali bħala kera. Għalkemm il-liġi nbidlet biex tindirizza tali diskriminazzjoni u inġustizzja, dawn l-emendi ma kinux japplikaw għalihom bħala sidien ta’ proprjetà użata bħala każin ta’ partit politiku, sostnew l-applikanti.
Quddiem dan is-sitwazzjoni, is-sidien għal darb’oħra ressqu l-ilmenti tagħhom il-qorti, u sostnew li mhux biss kienu qed jinkisru d-drittijiet fundamentali tagħhom tal-proprjetà, iżda wkoll id-drittijiet tagħhom għal-libertà tal-espressjoni u l-assoċjazzjoni.
Sfurzati jagħtu appooġġ lil PL kontra x-xewqa tagħhom
Fil-fatt kienu qed jiġu sfurzati jagħtu appoġġ finanzjarju lil partit politiku kontra l-għażla personali tagħhom stess, meta setgħu jużaw il-bini għall-iskopijiet privati tagħhom stess jew inkella jagħtuh lil xi organizzazzjoni oħra. Din kienet “inġustizzja kontinwa,” sostnew l-applikanti.
Din kienet “inġustizzja kontinwa,” qalu l-applikanti. Il-proprjetà massiva fi triq prinċipali kienet qed tintuża għal skop kummerċjali. Wieħed mis-sidien xehed li kien qed jirrifjuta li jaċċetta l-kera annwali ta’ €694.79 u l-flus kienu qed jiġu depożitati fil-qorti.
Matul il-proċedimenti, il-werrieta tas-sidien oriġinali tal-proprjetà fakkru fil-memorji tat-tfulithom fejn kienu jqattgħu ġranet f’dik id-dar u jkunu preżenti għal okkażjonijiet tal-familja ċċelebrati fil-propjetà. Wieħed minnhom spjega kif in-nannu tiegħu kien qatta’ madwar sena ‘l bogħod mid-dar wara li martu mietet, u mar joqgħod temporanjament ma’ qarib f’Tas-Sliema matul dak il-perjodu ta’ luttu.
Meta mar lura Santa Venera, skopra li s-serraturi tad-dar tiegħu ġew mibdula u l-għamara kollha tiegħu u oġġetti mobbli oħra ġew trasferiti f’maħżen f’Belt is-Sebħ. B’hekk in-nannu tax-xhud spiċċa bla dar. Meta ta s-sentenza, l-Imħallef Lawrence Mintoff osserva li għalkemm issa kien hemm ftehim ta’ kiri fuq il-proprjetà, is-sidien ma kellhomx għażla ħlief li jaċċettaw lill-Partit Laburista bħala l-inkwilin tagħhom.
Madankollu, l-applikanti ma kinux qed jitolbu żgumbrament. L-ordni ta’ rekwiżizzjoni kienet diġà ġiet annullata mis-sentenza preċedenti li kienet ukoll sabet li d-drittijiet ta’ proprjetà tar-rikorrenti ġew miksura. Il-qorti, għalhekk, ma qalet li mhux se terġa tidħol fil-mertu fuq dik il-kwistjoni, iżda ddikjarat li l-azzjoni mill-Awtorità tad-Djar u l-Avukat tal-Istat, bħala konvenuti fil-kawża, “kienet u għadu” bi ksur ta’ dak id-dritt kif salvagwardjat taħt artikolu 1 Protokoll 1 tal-Konvenzjoni Ewropea.
Fir-rigward tal-allegazzjonijiet tagħhom li l-istat kiser id-drittijiet tagħhom għal-libertà tal-espressjoni u tal-assoċjazzjoni, il-qorti ddeċidiet li l-famijari naqsu milli jipprovaw kif kienu qed jiġu molestati f’dawk id-drittijiet. Ma kien hemm xejn li jwaqqafhom milli jesprimu l-opinjoni tagħhom u jassoċjaw ruħhom liberament.
Il-fatt li huma u l-predeċessur tagħhom fit-titolu “kienu sfurzati jirrikonoxxu lill-Partit Laburista bħala l-kerrej ma fixkilx l-eżerċizzju ta ‘dawk id-drittijiet,” qalet il-qorti. Fuq il-kumpens, il-qorti rrimarkat li l-ammont kien jiddependi mill-fatti partikolari ta’ kull każ.
F’dan il-każ, il-qorti laqgħet it-talbiet tas-sidien fir-rigward tad-drittijiet fundamentali tal-proprjetà tagħhom, u tathom €155,240 f’danni pekunjarji u €6,000 f’danni mhux pekunjarji, pagabbli flimkien mid-Direttur tal-Akkomodazzjoni Soċjali u l-Avukat tal-Istat. Kopja tas-sentenza finali kellha tintbagħat lill-Ispeaker fil-Parlament. L-Avukat Claire Bonello assistiet lill-propjetarji.
