Il-Ministeru tal-Ġustizzja ġie ordnat iħallas ‘il fuq minn €600,000 lis-sidien ta’ kumpanija tal-pubblikazzjoni għal pubblikazzjonijiet stampati mhux miġbura ta’ sentenzi tal-Qorti li ġew stampati taħt kuntratt ta’ 25 sena, iffirmat fl-1993. Il-kuntratt, bejn il-Gvern u l-avukat Tony De Gaetano, martu Josette f’isimhom stess u f’isem Legal (Publishing) Enterprises, kien ġie ffirmat qabel il-proliferazzjoni mifruxa tas-servizzi tal-internet f’Malta.
Il-kuntratt stipula li d-daqs tal-pubblikazzjonijiet kellu jkun ta’ 500 għal kull volum “sabiex ikun dejjem disponibbli għall-pubbliku ġenerali kwalunkwe volumi bħal dawn fuq talba.” Tat ukoll lill-pubblikatur, De Gaetano, l-għażla li jirtira mill-ftehim wara 25 sena mill-iffirmar tiegħu, bil-kundizzjoni li kwalunkwe stokk li kien fadal mill-ewwel 500 pubblikazzjoni, anke kopji li kienu għadhom ippubblikati sa dak iż-żmien, kellhom jiġu akkwistati minn Gvern fuq talba tal-pubblikatur, b’75% tal-prezz massimu tagħhom fl-1993.
Il-perjodu ta’ 25 sena skada fl-2018, iżda matul il-perjodu ta’ intervent, il-Qrati kienu qalbu biex itellgħu s-sentenzi online f’format elettroniku. F’dak il-punt, l-atturi kienu akkumulaw 55,000 volum ta’ karti, 2,000 volum paperback u 5,350 volum hardbound fl-istokk.
Il-familja De Gaetano ipproċedew biex jeżerċitaw id-dritt tagħhom, kif stipulat fil-kuntratt, u talbu lill-Gvern biex jonora l-obbligi kuntrattwali tiegħu u jixtri l-volumi bil-prezz miftiehem. L-ammont totali dovut għall-istokk, inkluża l-VAT applikabbli, kien ta’ €600,332.
Il-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili kienet tat sentenza f’Marzu li għadda, li laqgħet it-talba tal-atturi iżda biss fir-rigward ta’ €262,556, li jirrappreżentaw il-valur tal-volumi ppubblikati sa żmien meta s-sentenzi bdew jiġu ppubblikati online. Sussegwentement tressaq appell mill-familja De Gaetano, li talbu lill-Qorti tordna lill-Ministeru jħallas l-ammont sħiħ, bl-imgħax legali, kif ukoll jieħdu l-kunsinna tal-materjal stampat.
F’deċiżjoni mogħtija ftit tal-ġimgħat ilu, l-Qorti tal-Appell, ippreseduta mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti, u l-Imħallfin Joseph R. Micallef u Tonio Mallia, laqgħet it-talba. L-Imħallfin osservaw li l-Qorti tal-ewwel istanza kienet ittrattat il-kuntratt bħala sui generis (tat-tip tagħha stess), u li d-drittijiet tal-attur ħarġu mill-kunċett legali ta’ mandat.
“Fil-verità huwa minnu li l-kuntratt esebit flimkien mar-rikors tal-Qorti huwa wieħed sui generis, fis-sens li fl-ewwel parti tiegħu jassenja rwol lill-atturi, dak li jippubblika l-kollezzjoni… bi spejjeż tal-atturi. Il-konvenut ma kienx obbligat iħallas lill-atturi, jekk mhux li jakkwista numru ta’ kopji tal-pubblikazzjonijiet għalih innifsu jew kif mod ieħor ikkontemplat… taħt l-istess ftehim.
Il-Gvern għamel dan il-ftehim bil-kundizzjoni li ma jikkompetix mal-attur billi jippubblika hu stess is-sentenzi inkwistjoni.” “Ma’ l-ewwel daqqa t’għajn, wieħed jista’ jgħid li l-kuntratt għandu elementi ta’ mandat, fir-rigward tal-kompitu ta’ pubblikazzjoni bl-użu tal-kliem ‘f’isem’, dan, fih innifsu, ma jirrendix il-kuntratt bejn il-partijiet sempliċiment mandat. bl-elementi qawwija tal-obbligi fiduċjarji, dan ikun ifisser li n-negozjati kollha bejn il-partijiet iridu jkunu regolati mill-istitut tal-mandat, kif argumentat mill-ewwel Qorti,” qalu l-Imħallfin.
Ġiet iċċitata każistika li stabbiliet li l-partijiet f’kuntratt huma preżunti li kkunsidraw iċ-ċirkostanzi u l-interessi tagħhom qabel ma ffirmawh. Dan kien ifisser li r-relazzjoni bejn il-partijiet kienet regolata mill-kuntratt “u mhux xi prinċipju ieħor, bħall-ekwità.”
Filwaqt li enfasizzaw il-prinċipju fundamentali li r-rieda tal-partijiet trid tiġi rispettata, l-imħallfin qalu li l-qrati m’għandhomx jippruvaw jużaw id-diskrezzjoni tagħhom bħala sostitut għal dik li l-partijiet qablu liberament dwaru. L-imħallfin ordnaw lill-ministeru akkużat iħallas lill-familja De Gaetano l-ammont sħiħ, flimkien ma’ imgħax li jmur lura għan-notifika tal-ittra ġudizzjarja tagħhom f’Diċembru 2018.
