Il-Prim Ministru Robert Abela qal li l-Gvern kellu jżomm lill-immigranti li għadhom kif waslu fuq dgħajjes ‘il barra fl-2020 minħabba li ċ-ċentri tal-immigranti kienu mimlija u Malta kienet f’nofs emerġenza tas-saħħa pubblika minħabba l-pandemija tal-COVID-19.
Hu kien qed jixhed f’każ fejn l-eks detenuti qed isostnu li ż-żamma fit-tul tagħhom fuq il-baħar kien jikkostitwixxi ksur tad-drittijiet fundamentali tagħhom. Il-każ imur lura għall-2020 meta l-gvern kien kera erba’ dgħajjes kummerċjali mill-Captain Morgan, kumpanija lokali tal-kruċieri turistiċi, li ntużaw mhux għal skopijiet turistiċi iżda biex iżomm lil dawk li jfittxu l-ażil li kienu ġew salvati fir-reġjun Malti ta’ tiftix u salvataġġ.
Total ta’ 57 individwu kienu ġew salvati mill-bastiment tas-sajd bil-bandiera Libjana Dar al-Salaam, li huwa stess kien involut f’pushback separat lejn il-Libja. F’operazzjoni kkoordinata mill-gvern, il-grupp ta’ migranti ġew trasferiti fuq il-bastimenti tal-Captain Morgan madwar 13-il mil nawtiku ‘l barra mill-kosta.
Quddiem l-Imħallef Toni Abela Robert Abela kien qed jixhed f’każ dwar id-drittijiet tal-bniedem istitwit minn uħud mill-immigranti. Il-każ seħħ f’April 2020, fl-eqqel tal-pandemija meta l-gvern iddikjara li l-portijiet Maltin magħluqa u li għalhekk inżammu fuq il-baħar f’dgħajjes turistiċi privati li kienu mikrija mill-Gvern.
L-Avukat Cedric Mifsud għan-nom tal-immigranti staqsa lill-Prim Ministru dwar l-operazzjoni ta’ salvataġġ fit-30 ta’ April 2020, dwar jekk kienx involut fil-koordinazzjoni. Huwa wieġeb fin-negattiv iżda qal li bħala Prim Ministru kien qed jiġi nfurmat il-ħin kollu b’dak li kien qed jiġri.
Mistoqsi dwar l-Involviment tiegħu fit-trasferiment tal-immigrant għal fuq il-Captain Morgan, huwa qal li kien l-obbligu tal-gvern li jsalva lil kulħadd li seta’. “Kien hemm żewġ operaturi. Ma kinitx deċiżjoni politika, iżda waħda tal-gvern. Dak iż-żmien, il-gvern ma kellux il-konfort li jkun f’awla bl-aircondition.
“Il-pajjiż kien f’emerġenza. Is-Supretendent tas-Saħħa Pubblika kienet iddikjarat emerġenza tas-saħħa, l-ajruport tagħna kien magħluq, il-portijiet tagħna ngħalqu, kien hemm projbizzjoni fuq l-ivvjaġġar u ċ-ċittadin ma setax jitlaq mill-pajjiż. Aħna ma ttraskurajniex id-dmir tagħna li nsalvaw il-ħajja f’mument wieħed.”
Dr. Mifsud staqsa dwar id-deċiżjoni li jintużaw bastimenti privati. “Bħala Prim Ministru, kont involut f’din id-deċiżjoni, li ddeskrivejt bħala kollettiva?” kienet il-mistoqsija, bil-Prim Ministru jgħid li kienet deċiżjoni governattiva.
“Kienet deċiżjoni politika jew deċiżjoni dwar is-saħħa pubblika?” kienet il-mistoqsija sussegwenti b’Robert Abela jgħid li kienet is-saħħa pubblika. “Kellna l-għażla li jew insalvaw il-ħajjiet għax dak iż-żmien il-pajjiż kien paralizzat mir-restrizzjonijiet tal-COVID-19,” qal Abela, fejn insista li l-immigranti salvati nżammu f’kundizzjonijiet nżammu komdi hekk kif is-sitwazzjoni kienet tippermetti dak inhar.
Dr. Mifsud ikkonfronta lil Abela bix-xhieda ta’ Charmaine Gauci, li kienet qalet lill-Qorti li ma kinitx ġiet ikkonsultata. L-imħallef interrompa, u qal li l-kwistjoni kienet it-trattament tal-immigranti, u warrab il-mistoqsija.
Id-dgħajjes kienu l-għażla finali kompla jgħid il-PM. “Is-Sovrintendenza tas-Saħħa Pubblika (SPH) ħarġet id-direttivi iżda li ssib soluzzjoni kienet il-problema tagħna,” saħaq Abela, filwaqt li fakkar lill-qorti li kien mar il-Libja hu stess biex jiddiskuti l-kwistjoni. “Ma kellniex faċilitajiet fuq l-art biex nilqgħu l-immigranti.”
“Malta u Lampedusa kienu qed jiffaċċjaw piż sproporzjonat meta mqabbel mad-daqs tagħna. Il-faċilitajiet ta’ detenzjoni kienu kollha mimlija. Qed nitkellmu fuq territorju li huwa parti mill-Unjoni Ewropea, l-immigrazzjoni hija problema li trid tiġi indirizzata mill-istati membri kollha, ” qal il-PM lill-Qorti.
L-immigranti nżammu lil hinn mill-kosta bħala miżura ta’ ‘stopgap’ sakemm tinstab soluzzjoni aktar permanenti, qal ix-xhud. “Kienet kontinġenza bbażata fuq emerġenza tas-saħħa pubblika. ” L-għażla kienet jew li numru ta’ nies jitħallew jegħrqu jew isalvawhom.
Għażilna li nsalvawhom.” Dr. Mifsud staqsa għaliex inżammu barra mill-ibħra territorjali Maltin. Ix-xhud wieġeb li l-post ma ntgħażilx fuq il-bażi ta’ kriterji territorjali iżda fuq dawk ta’ sikurezza. Wara xehed il-Ministru tal-Intern Byron Camilleri li kien mistoqsi għaliex il-persuni salvati ma nżammux fuq bastimenti militari, iżda fuq dawk kummerżjali.
Camilleri beda jispjega li kien żmien ta’ sfidi kbar. Dr. Mifsud talab lix-xhud biex jaqta’ l-ftraħir, iżda l-Avukat tal-Istat Chris Soler oġġezzjona, u qallu biex ma jinterrompix lix-xhud “meta ma togħġbux ix-xhieda tiegħu”.
“Iċ-ċentri tagħna, kemm miftuħa kif ukoll magħluqa, kienu qed ifuru. “Il-lukandi kienu mimlija wkoll?” interrompa Dr. Mifsud. L-Imħallef Abela jistaqsi lix-xhud jekk kienx jaf bl-ilmenti. “Aħna pprovdejna kull tip ta’ provvisti li nistgħu naħsbu fihom. Ikel u xorb, provvisti mediċi, ħlas għal mobiles u sigaretti. Tajniehom dawn kollha, imma bħall-bqija tas-soċjetà, kellhom jistennew sakemm ikunu jistgħu jgawdu libertà sħiħa.”
L-Imħallef jinsisti max-xhud biex wieġeb jekk semax l-ilmenti tal-immigranti dwar l-ispazju, il-kwalità tal-ikel jew in-nuqqas li tingħata kura medika. “Kollox kien ipprovdut: ikel, ħwejjeġ, servizzi mediċi, kien hemm tobba u infermiera li kienu qed jassistu kontinwament.” Il-morda kienu jirċievu l-kura u xi wħud ġew trasferiti l-isptar, qal il-ministru.
Mifsud staqsa jekk l-immigranti ġewx offruti l-opportunità li japplikaw għall-ażil. “Stennew għal diversi ġimgħat fuq id-dgħajjes,” jgħid l-avukat. “Naf li kollha applikaw għall-ażil. Meta dawn l-immigranti kienu għadhom fuq il-baħar, għamilna diversi affarijiet biex nipproteġu d-drittijiet tagħhom…. meta waslu Malta, ingħataw id-dritt li legalment, minkejja li l-wasla tagħhom kienet illegali skont ir-regolamenti ta’ Dublin, biex imorru l-Ġermanja…” tenna Camilleri.
L-imħallef ifakkar lix-xhud li l-kwistjoni hija l-ilmenti tagħhom ta’ trattament ħażin abbord. Huwa jitlob lil Mifsud jispjega r-rabta bejn it-trattament ħażin u d-dritt li wieħed japplika għall-ażil. “Ma rridx nargumenta fil-preżenza tax-xhud,” iwieġeb l-avukat. “Imbagħad mur dritt għall-azzjoni,” iwieġeb l-imħallef.
Camilleri qal li ma kienx jaf u ma kienx involut fl-għażla tal-Captain Morgan biex jipprovdi dan is-servizz. “Kull min jafni, jaf li ma ninterferixxix fil-proċessi.” “Kienet deċiżjoni kollettiva mill-gvern” wieġeb ix-xhud. Ippressat dwar jekk kinitx deċiżjoni meħuda mill-kabinett, mill-grupp parlamentari jew mod ieħor, qal li “kienet deċiżjoni tal-gvern.”
Wara xehdet Dr. Roberta Buhagiar li hi avukat. Fl-2020, hija kienet Kummissarju għar-Refuġjati, responsabbli għall-amministrazzjoni tal-proċedura tal-ażil f’Malta. Dr.Mifsud staqsa dwar l-involviment tagħha f’dan il-każ.
“Ma kontx involutu fid-deċiżjonijiet per se. Il-Kummissarju għar-Refuġjati ma jindaħalx f’deċiżjonijiet relatati mat-tiftix u s-salvataġġ… allura bħala tali ma kelli l-ebda involviment f’dawn id-deċiżjonijiet.” L-Imħallef staqsa dwar l-involviment tal-uffiċċju tagħha.
“Ma rċevejt l-ebda informazzjoni minn xi uffiċċju jew ministeru tal-gvern dwar kif l-applikazzjonijiet ta’ dawn in-nies kellhom jiġu pproċessati.” Wara l-iżbark, l-immigranti kienu applikaw għall-ażil. Hija ma kienet irċeviet l-ebda kelma ta’ applikazzjonijiet għall-ażil waqt li d-dgħajsa kienet fuq il-baħar, iżda żiedet tgħid li kienet qalet lill-awtoritajiet li jekk in-nies abbord riedu japplikaw għall-ażil għandhom jitħallew, “sakemm ikunu fl-ibħra territorjali Maltin.”
L-imħallef jistaqsi x’jiġri meta r-rikors seħħ fiż-żona SAR, iżda barra l-ibħra territorjali. Ix-xhud iwieġeb li hekk kif id-dgħajjes kienu Malta u mmarkati, kienu effettivament fit-territorju Malti. “Infurmajt lill-awtoritajiet ikkonċernati li jekk xi ħadd minnhom esprima l-intenzjoni li japplika għall-ażil, dawn kellhom jitħallew jagħmlu dan.
“Infurmajt lill-awtoritajiet ikkonċernati li jekk xi ħadd minnhom esprima l-intenzjoni li japplika għall-ażil, dawn kellhom jitħallew jagħmlu dan. L-uffiċċju tiegħi ma ngħatax aċċess għad-dgħajjes, u lanqas tlabniha għax iċ-ċirkostanzi ma ppermettewhiex,” tgħid ix-xhud bi tweġiba għal mistoqsija oħra ta’ Dr. Mifsud. Wara l-iżbark, l-immigranti kienu applikaw għall-ażil.
“Ma kien hemm l-ebda komunikazzjoni, fis-sens li ma rċevejtx informazzjoni dwar il-progress. Iżda f’xi punt … Kont irċevejt telefonata mingħand Clyde Caruana, eks chief of staff PM, fejn staqsejt dwar il-pożizzjoni legali tal-immigranti. Dan qabel ma applikaw għall-ażil. Kont qed insegwi lill-midja u ħassejt il-ħtieġa li ninforma lill-awtoritajiet bil-fehmiet tiegħi u nġibhom lejn ix-xatt,” qalet ix-xhud.
Ma kien hemm l-ebda tweġiba bil-miktub. “Iżda ftit wara li bgħatt il-komunikazzjonijiet tiegħi, irċevejt telefonata mingħand Aleander Balzan… min qal li s-sitwazzjoni kienet taħt kontroll u kien hemm diskussjonijiet mal-Ġermanja dwar ir-rilokazzjoni,” qalet ix-xhud.
Ix-xhud li jmiss kienet l-Ispettur Lara Butters, li dehret f’isem l-Uffiċjal Prinċipali tal-Immigrazzjoni.
“Il-passiġġieri l-oħra ma kinux jaqgħu taħt il-kompetenza tal-pulizija,” hi qalet. “Qatt ma kienu taħt detenzjoni taħt l-awtorità tal-Uffiċjal Prinċipali tal-Immigrazzjoni, iżda taħt dik tal-awtoritajiet tas-saħħa.”
L-aħħar xhud kien ir-rappreżentant tal-AFM il-Brigadier Clinton O’Neil, li huwa kmandant tal-AFM. Huwa qal li dak iż-żmien kien kap tal-operazzjonijiet. L-AFM kellha “ftit li xejn involviment,” beda jinsisti. “Kien ġarr biss xi membri tas-Salib l-Aħmar lejn id-dgħajjes f’temp kiefer.” Dr. Mifsud ikkonfrontah bix-xhieda tal-kaptan, li fiha qal li kien f’kuntatt kontinwu mal-AFM.
“Kienu kontinwament iċemplu lill-AFM, imma trid tifhem li d-dgħajjes tal-Captain Morgan ma kinux taħt il-kontroll jew il-kmand tagħna. Kellhom kumpanija privata tieħu ħsiebhom.” O Neil irċieva l-istruzzjonijiet mis-superjur tiegħu dak iż-żmien, hu qal. “L-AFM ma tiddeċidix min jidħol u min le,” wieġeb ix-xhud għal mistoqsija ta’ Dr. Mifsud, u jinsisti li l-AFM kienet assistiet biss fil-loġistika.
Mifsud jitlob aġġornament, sakemm tittieħed deċiżjoni dwar jekk għandhomx jiddaħħlu partijiet ġodda fil-kawża jew le. L-Avukat Soler ma oġġezzjonax, sakemm ma jiġix akkużat li qed ikaxkar il-proċeduri. Il-kawża ġiet differita għad-9 ta’ Novembru fin-12:15pm.
L-operazzjoni kienet ġiet fi żmien meta, b’referenza għall-imxija tal-coronavirus, kemm Malta kif ukoll l-Italja kienu għalqu l-portijiet tagħhom għas-salvataġġi tal-immigranti. Malta kienet sostniet li s-salvataġġ bil-baħar ma kienx possibbli minħabba riżorsi limitati, u pprojbixxiet lill-bastimenti umanitarji ta’ salvataġġ milli jidħlu fil-port.
L-immigranti ppreżentaw it-talba kostituzzjonali tagħhom f’Ottubru 2021, kontra l-Prim Ministru, il-ministru għall-Intern u l-Avukat tal-Istat, quddiem il-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-Ġurisdizzjoni Kostituzzjonali tagħha, fejn argumentaw li d-drittijiet fundamentali tal-bniedem tagħhom – b’mod partikolari, id-dritt tagħhom għal-libertà mill-arrest arbitrarju u d-dritt tagħhom għal-libertà minn trattament inuman u degradanti – kienu nkisru.
Qed jitolbu wkoll kumpens għall-ksur tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem tagħhom. L-immigranti qed jiġu assistiti mid-direttur tal-Fondazzjoni aditus u l-avukat tad-drittijiet tal-bniedem Neil Falzon, l-assistent direttur tal-Fondazzjoni aditus Carla Camilleri, l-avukat aditus Mireille Boffa, l-avukat u direttur tal-JRS Katrine Camilleri, u l-avukat Cedric Mifsud.
