Il-Qorti tal-Appell mhux biss ikkonfermat is-sentenza mogħtija mill-Imħallef Franco Depasquale fl-24 ta’ Frar li għadda li kien annulla deċiżjoni kontroversjali li tgħaddi t-tmexxija ta’ tliet sptarijiet f’idejn il-konsorzju iżda kompliet mal-ħasla li tgħat l-ewwel Qorti fil-konfront tal-Gvern għal mod kif tmexxew l-affarijiet.
Il-Qorti ddeċidiet ukoll li rappreżentanti tal-gvern imsemmija fil-każ, inkluż Joseph Muscat fil-kapaċità tiegħu ta’ Prim Ministru, l-Avukat Ġenerali u kapijiet tal-INDIS u l-Awtorità tal-Artijiet iridu jħallsu flimkien l-ispejjeż tal-qorti, flimkien ma’ Steward.
Filwaqt li ġie kkonfermat li l-kuntratt ta’ Steward Health Care biex imexxi tliet sptarijiet statali f’Malta u Għawdex huwa uffiċjalment null wara li qorti tal-appell warrbet l-argumenti tal-kumpanija, l-Qorti tal-Appell qalet li “uffiċjali għolja tal-gvern” kienu kompliċi fil-frodi tal-privatizzazzjoni u l-gvern Malti kien naqas mid-dmir tiegħu li jipproteġi l-interess nazzjonali, u ddefenda lil Steward matul il-proċess kollu, qalet il-qorti.
Id-deċiżjoni tikkonferma sentenza importanti biex tikkanċella kuntratti relatati mal-ftehim, fuq il-bażi li Steward ma kienx issodisfa l-obbligi kuntrattwali tiegħu. Il-Qorti kienet ikkonkludiet li l-ftehim tal-isptarijiet deher li kien frawdolenti.
F’deċiżjoni ta’ 99 paġna, il-Qorti tal-Appell ippreseduta mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti laqgħet parzjalment l-appell ta’ Steward Health Care f’termini ta’ spejjeż, iżda ċaħdet argumenti oħra magħmula mill-konsorzju.
Filwaqt li d-deċiżjoni oriġinali tal-qorti kienet tefgħet it-tort għall-ftehim “frawdolenti” fuq Steward, il-qorti tal-appell qalet li temmen ukoll li kien hemm “kollużjoni bejn Steward u uffiċjali għolja tal-gvern jew l-aġenziji tagħha”.
L-intenzjoni, qalet il-Qorti, kienet “li jiġu abbozzati kuntratti maħsuba mhux biex iwasslu servizz mediku ta’ kwalità, iżda affarijiet oħra.” Ġie kkonfermat mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti u l-Imallfin Giannino Caruana Demajo u Anthony Ellul li l-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex, l-Isptar San Luqa, u l-Isptar Karin Grech għandhom jingħataw lura lill-gvern minħabba frodi u n-nuqqas kbir li jintlaħqu l-miri. Kull ma nbidel mis-sentenza kien biss li l-Gvern weħel parti mill-ispejjeż tal-kawża.
“Il-frodi saret matul tliet stadji tal-proċess – qabel ma ġie ffirmat il-kuntratt, meta kien qed jiġi nnegozjat u meta Steward ħa f’idejh” kienet tgħid is-sentenza. L-Imħallef Depasquale kien ordna l-annullament tal-ftehim u r-ritorn tat-tliet sptarijiet lill-gvern, bl-ispejjeż kollha jitħallsu minn Steward Malta.
Id-deputat Nazzjonalista Adrian Delia, kien ppreżenta l-każ ħames snin ilu, fejn talab li titneħħa l-konċessjoni li poġġiet lil Vitals Global Healthcare, u wara Steward Healthcare, responsabbli mill-isptarijiet San Luqa, Karin Grech u Għawdex.
Il-Gvern naqas minn dmiru lejn il-pajjiż
l-Qorti tal-Appell innutat li filwaqt li d-deċiżjoni oriġinali kienet ikkonkludiet li kien hemm sinjali ta’ frodi fil-ftehim, id-deċiżjoni li jiġu annullati l-kuntratti ttieħdet minħabba li Steward kien naqas milli jilħaq l-obbligi kuntrattwali tiegħu.
Ħadet ukoll ħarsa usa’ tal-ftehim dubjuż. Il-qerq fil-logħob ma kienx bejn frodist fuq naħa waħda [Steward] u parti naive fuq in-naħa l-oħra [gvern], iżda pjuttost “kollużjoni bejn iż-żewġ partijiet.” Dik il-kollużjoni bdiet mill-bidu nett, meta l-predeċessur ta’ Steward, Vitals, kiseb aċċess għal informazzjoni privileġġata qabel ma ngħata l-mega kuntratt.
Il-kollużjoni kompliet meta Vitals kisbu ftehim li ġie rikonoxxut li ma kienx wieħed fattibbli, u kompliet hekk kif intilfu l-istadji importanti. Il-deċiżjoni mill-appell qalet li “dawk li kellhom id-dmir li joqogħdu attenti għall-interess tal-pajjiż ħarġu estensjoni wara l-oħra biex jipprevjenu ftehim li kien biss front ta’ ‘the real deal’ milli jsir pubbliku, u baqa’ jħallas miljuni ta’ ewro lill-partijiet minkejja li dawn ma kinux qed iwettqu l-obbligi tagħhom”.
Paragarafu fis-sentenza juri kemm il-Gvern naqas fejn il-qorti nnutat ukoll li kien moħħu jfittex li jiddefendi lil Steward kollu kemm hu, eżatt sakemm il-kumpanija kienet ressqet l-appell tagħha għad-deċiżjoni oriġinali li tannulla l-ftehim.
“Il-fatti juru li naqsu minn dmirhom lejn il-pajjiż, ma fittxewx ir-rimedji li kellhom ifittxu u kellu jkun Adrian Delia li jieħu l-inizjattiva li jfittex dawk ir-rimedji fl-interess nazzjonali,” qalet il-Qorti.
Konferma li Vitals u Steward naqsu milli jilħqu l-miri tat-tlestija tagħhom, fosthom pjanijiet għad-disinn, il-kampus ta’ Barts, sodod f’Karin Grech, rinnovazzjoni tal-isptar t’Għawdex, u sodod f’San Luqa għat-turiżmu tal-isptarijiet.
Dan wassal biex it-tragwardi jkunu “ineffettivi, jekk mhux farsa sħiħa”. Konferma ta’ dak li kien iddeċieda l-Imħallef Depasquale, li kien qal li ksur ta’ ftehim bla dubju jirriżulta fi ksur tal-konċessjoni kollha. Il-Qorti qalet ukoll li l-azzjonijiet tal-eks Ministru tas-Saħħa Konrad Mizzi, li mexxa l-ftehim iżda li rrifjuta li jixhed fil-każ ta’ Delia, “ma kellu ebda sens loġiku”.
Is-suċċessur tiegħu Chris Fearne u l-eks Prim Ministru Joseph Muscat ammettew li tragwardi oriġinali ma ntlaħqux, filwaqt li l-Kap tal-Assoċjazzjoni Medika ta’ Malta Martin Balzan qal li Vitals “mgħamlet xejn” minn dak kollu li wegħdet.
Sadanittant, Steward naqas milli jissottometti evidenza estensiva li tabilħaqq wettaq l-obbligi tiegħu, u ppreżenta biss affidavit wieħed ta’ paġna waħda minn inġinier u diversi paġni ta’ ritratti. Sodod li suppost ġew installati f’San Luqa għal skopijiet ta’ turiżmu mediku sal-aħħar tal-2018 “qatt ma ġew ikkunsidrati, aħseb u ara bdew”.
L-Imħallef Depasquale, konfermat mill-Qorti tal-Appell kien qal ukoll li Steward wera nuqqas ta’ bona fide meta ffirma ftehim mal-gvern, wara li Delia fetaħ il-każ, li kien jobbliga lill-gvern iħallas lil Steward €100 miljun fl-eventwalità li l-kuntratt jiġi skrappjat b’ordni tal-qorti.
Innota li l-investituri wara VGH kienu daħlu f’memorandum of understanding mal-gvern ħafna qabel ma l-gvern ħareġ sejħa pubblika għall-privatizzazzjoni tat-tliet sptarijiet. Dak iż-żmien ma sar l-ebda avviż pubbliku tal-Memorandu Of Understanding (MOU) u l-imħallef staqsa kif il-VGH setgħet ipprepara offerta daqshekk dettaljata kif għamlet f’ġimagħtejn biss.
Depasquale qal li m’hemm l-ebda dubju li l-VGH rabtet lill-gvern biex jagħtihom dettalji sħaħ dwar ir-rekwiżiti ta ‘investiment fl-isptarijiet, u “jieħu vantaġġ” mill-wegħda pre-elettorali.
“L-investituri, konxji tas-sitwazzjoni politika f’dak iż-żmien, użaw tattiċi frawdolenti biex jiksbu l-konċessjoni,” huwa ddeċieda, u żied li l-ħabi tal-MOU kien evidenza ta ‘intenzjoni frawdolenti.
Depasquale wissa li kompliet imġieba frawdolenti wara li ngħatat il-konċessjoni, fejn sostna li l-VGH ma għamlet assolutament l-ebda tentattiv biex twettaq l-obbligi tagħha u li użat il-wegħda li tattira turisti mediċi lejn Malta bħala smokescreen biex tikseb kontroll fuq l-artijiet.
Qal li Steward Healthcare kien konxju sew tal-fallimenti kuntrattwali tal-VGH; Il-Kap Eżekuttiv ta’ Steward International Armin Ernst kien ikun CEO tal-VGH. Innota li l-fornitur internazzjonali tal-kura tas-saħħa kkonvinċa lill-gvern biex jieħu d-djun kollha u biex jinkludi penali ta’ €100 miljun fl-eventwalità li l-kuntratt jiġi skrappjat.
Dan, kien ifisser li Steward wettaq “gwadan kundannabbli u mhux ġustifikat” fuq dahar il-gvern u l-poplu Malti. Huwa staqsa l-motivazzjonijiet tal-gvern, u sostna li “ħadd b’qalbu tajba għal Malta ma kien jinqala’ fi ftehim bħal dan sakemm ma kienx jittieħed bi frodi.”
Għaldaqstanet il-kawża li kien fetaħ l-eks Kap tal-PN Adrian Delia, kontra l-ftehim hija konfermata u “rebħa għal Malta”. L-isptarijiet kienu ġew mgħoddija fl-2015 lil Vitals Global Healthcare, kumpanija mingħajr esperjenza preċedenti fil-ġestjoni tal-isptarijiet.
Meta naqset milli twettaq l-obbligi tagħha, il-konċessjoni ngħatat lill-kumpanija Amerikana Steward Healthcare. Kemm Vitals kif ukoll Steward Healthcare instabu li aġixxew b’mod frawdolenti fis-sentenza mogħtija.
L-Imħallef Depasquale iddeċieda li kien hemm frodi fi tliet stadji tal-proċess. L-azzjonisti ta’ Vitals kienu diġà kkonkludew memorandum ta’ ftehim mal-gvern qabel ma ppubblikat l-intenzjoni tiegħu li jipprivatizza l-isptarijiet.
Vitals abbużat mill-pożizzjoni tagħha, u l-investituri tagħha użaw tattiċi frawdolenti biex jiksbu l-konċessjoni. Il-VGH kellha kunflitt ta’ interess apparenti li kellu jwassal għall-iskwalifika tagħha, u żammet il-memorandum of understanding moħbi, evidenza tal-intenzjoni frawdolenti tagħha.
Adrian Delia sostna li kemm il-konċessjonarju oriġinali kif ukoll is-suċċessur tiegħu naqsu milli jissodisfaw l-obbligi kuntrattwali, fosthom il-ħolqien ta’ faċilitajiet moderni, kampus mediku f’Malta u Għawdex, u l-immodernizzar tal-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex.
Peress li la Vitals u lanqas Steward ma laħqu dawk l-istadji importanti, il-konċessjoni ġiet revokata, u l-isptarijiet reġgħu lura għand in-nies. Numru kbir ta’ xhieda, fosthom politiċi ta’ profil għoli bħal Joseph Muscat, Konrad Mizzi, li kien inkarigat mill-portafoll tas-saħħa fiż-żmien tal-ftehim tal-Vitals, u l-Ministru tas-Saħħa attwali Chris Fearne.
Is-sentenza poġġiet lill-gvern taħt skrutinju, u hemm sejħiet għal responsabbiltà minn dawk responsabbli għall-ftehim kontroversjali. Id-deċiżjoni hija rebħa għall-poplu ta’ Malta, li se jara l-isptarijiet jerġgħu lura fit-tmexxija tal-gvern. Steward Health Care Malta kienu appellaw is-sentenza tal-Qorti li sabet li d-deals bejn Vitals u Steward mal-Gvern kien frawdolenti u sussegwentament it-tliet sptarijiet ingħataw lura lill-poplu.
Fl-appell il-kumpanija ċaħdet għal kollox in-narrattiva tal-Imħallef Francesco Depasquale u saħqet li l-ġudizzju tal-Qorti sar mingħajr ebda bażi ta’ evidenza. Dan filwaqt li ġie spjegat li kieku l-Qorti talbet lill-istess kumpanija biex tippreżenta l-evidenza kienet tippreżentahom.
Dan minkejja li fis-sentenza tal-Qorti jingħad iswed fuq l-abjad li l-Qorti talbet biex jippreżentaw l-evidenza li sar ix-xogħol u li ntlaħqu l-obbligi…bil-kumpanija Steward tippreżenta evidenza ta’ madum li sar fil-latrina tal-uffiċjal tas-sigurtà. Fil-kawża l-Avukat Edward Debono rrappreżenta lil Adrian Delia.
