Il-kostruzzjoni ta’ bini ‘freestanding’ bħalissa mhux regolat. Dan ħareġ meta kompla s-smigħ tal-Inkjesta Pubblika dwar il-mewt ta’ Jean Paul Sofia, fejn deher evidenti t-tħassib tal-Bord ta ‘Inkjesta għal dan il-fatt li ħareġ mix-xhieda tal-avukat Kurt Scerri, lecturer fil-Fakultà tal-Liġi. Wara li x-xhieda t-Tnejn. il-Bord iddikjara l-istadju tal-evidenza tal-inkjesta pubblika magħluqa.
Dr. Scerri esebixxa kompendju ta’ dispożizzjonijiet legali konfliġġenti fil-liġijiet li jirregolaw is-settur tal-kostruzzjoni f’Malta. Dak il-kompendju kien ir-riżultat tal-ewwel fażi ta’ proċess akbar, li għadu għaddej u minn dakinhar għadda għal fażi oħra li għandha titlesta fi Frar tal-2024, huwa qal.
“Id ix-xellugija ma tafx x’qed tagħmel l-id il-leminija. Hija l-ordni tal-ġurnata f’dan il-pajjiż,” irrimarka l-Imħallef Joseph Zammit Mackeon, li qed imexxi l-bord ta’ inkjesta. “Issa qed niffokaw fuq il-Kodiċi tal-Liġijiet tal-Pulizija u l-Kodiċi Ċivili, inħejju għall-fażi finali fejn nipproponu bidliet,” irrapporta Scerri, fejn spjega li l-Kodiċi Ċivili jitlob ċerti standards ta’ diliġenza kemm għall-periti kif ukoll għall-kuntratturi, li għalihom kellhom jinżammu responsabbli.
L-Avukat Anthony Borg mill-Uffiċċju tal-Avukat tal-Istat staqsa x’inhu r-rwol tal-Awtorità tal-Bini u l-Kostruzzjoni (BCA) fir-rigward tal-bini ta’ bini freestanding. Il-BCA ma kellhiex ġurisdizzjoni fuq siti ta’ kostruzzjoni bħal dawn fiż-żmien tal-kollass li ħasad il-ħajja ta’ Jean Paul Sofia, fit-3 ta’ Diċembru 2022, hu qal.
L-Att dwar ir-Regolamentazzjoni tal-Bini kien ġie introdott fl-2011 fi sforz biex jintroduċi bil-mod ir-regolamenti tal-kostruzzjoni, qal, u żied li għalkemm l-Att ma introduċax obbligi ġodda nnifsu, daħħal qafas fis-seħħ. “L-ewwel darba li dan l-att intuża kien meta l-Att dwar l-Evitar ta ‘Ħsara lil Partijiet Terzi (ADPTA) ġie introdott fl-2013, li aktar tard ġie emendat fl-2019,” kompla jgħid.
Madankollu ADTPA tapplika biss f’każijiet fejn is-sit tal-kostruzzjoni kellu ġirien, huwa qal. “Allura l-att ġie introdott biex jipproteġi lill-ġirien?” staqsa Zammit Mackeon. “Le, ġie ppromulgat biex jiddaħħlu liġijiet biex jirregolaw il-kostruzzjoni,” wieġeb Borg.
“Allura kkontempla l-protezzjoni ta ‘partijiet terzi minn proprjetajiet indipendenti?,” staqsa l-imħallef.
“Inkun żbaljat jekk ngħid hekk, għax l-att innifsu ma kien jirreferi għall-ebda tip ta’ bini,” wieġeb ix-xhud li kkonferma li fl-2011, l-idea kienet li kull tip ta’ bini jaqa’ taħt il-mandat ta’ dak. att.
Saru regolamenti taħt l-Att dwar l-Ippjanar tal-Iżvilupp, qal ix-xhud, u żied li l-att ma kienx ġie emendat wara l-2011. L-Att kien sussegwentement emendat darbtejn wara l-kollass fatali, l-ewwel fl-20 ta’ Diċembru 2022 u sussegwentement f’Mejju 2023.
Fl-2007, qal Borg, ġew introdotti r-Regolamenti tas-Siti tal-Kostruzzjoni tal-Immaniġġjar Ambjentali (EMCSR). “L-entità responsabbli mill-infurzar tagħha kienet l-Awtorità tal-Ippjanar. Iżda minn rapport imfassal mill-Kamra tal-Periti, jidher li, b’ordni ministerjali, l-infurzar ta’ dan l-att għadda lill-Uffiċċju tar-Regolamentazzjoni tal-Bini, mossa li l-Kamra tal-Periti kienet esprimiet xettiċiżmu dwarha.”
Il-PA kienet responsabbli għall-infurzar ta’ dawk ir-regolamenti f’Diċembru 2022, hu qal, filwaqt li spjega li fid-data tal-inċident fatali, żewġ regolamenti applikabbli kienu fis-seħħ: ADPTA u EMCSR. L-enfasi tal-EMCSR kienet tillimita l-ħsara lill-ambjent u l-proprjetajiet fil-qrib bħala riżultat tal-kostruzzjoni, huwa qal.
Mit-tweġibiet tax-xhud għall-mistoqsijiet ta’ Zammit Mackeon ħareġ li l-pożizzjoni fit-3 ta’ Diċembru kienet li l-Awtorità tal-Bini u l-Kostruzzjoni (BCA) ma kinitx assorbiet formalment il-funzjonijiet tal-Uffiċċju tar-Regolamenti tal-Bini (BRO).
“Allura informalment, fit-3 ta’ Diċembru, min kien responsabbli għall-operat tal-liġi?” staqsa l-imħallef. “Ma kien hemm ħadd responsabbli, għax il-BRO, bħala dipartiment tal-gvern, ma kienx ġie assorbit mill-BCA,” wieġeb Borg.
Liġi li ma kienitx qed tiġi nfurzata
F’dan il-punt ix-xhud ġie mwissi mill-Bord li dak li kien għadu kemm qal kellu implikazzjonijiet kbar, iżda kkonferma li dan kien il-każ. “Weġibt bil-mod li għamilt għax kien hemm angolu ieħor. Kellek liġi, l-ECSMR, li fil-prattika ma kinitx qed tiġi infurzata,” qal Borg.
“Mir-rapporti tal-Kamra, l-idea kienet li din il-liġi tiġi introdotta taħt l-Att dwar ir-Regolamentazzjoni tal-Bini, iżda għal xi raġuni, probabbilment sorveljanza gravi, din kienet baqgħet taħt l-Att dwar l-Ippjanar tal-Iżvilupp. Kieku l-BRO ipprova jinfurzaha, kienu fallew għax ma kienx hemm mod kif jużawha.”
“Mela għax il-Ministru ħareġ ordni, waqaf kollox. Meta ġara dan?” staqsa Zammit Mackeon, b’mod ċar jidher irrabjat. “Mhux ċar,” wieġeb ix-xhud. “Din il-liġi tirreferi għall-Awtorità tal-Ippjanar, ….kienet lakuna legali sinifikanti. Kellek liġi li ma kinitx qed tiġi infurzata. Minn Diċembru ta’ din is-sena saru t-tibdiliet meħtieġa biex l-entità maħsuba biex tinforzaha – il-BCA – tagħmel dan u issa tista’.”
Borg spjega li l-BCA Act fil-fatt ma jispeċifikax il-ġurisdizzjoni tal-awtorità u jgħid biss li tieħu f’idejha l-ġurisdizzjoni stabbilita mil-liġijiet li ssostitwixxa. “L-evitar ta’ ħsara lil partijiet terzi u l-ECMSR għandhom oqsma ta’ operazzjoni kompletament differenti. Dawn huma liġijiet li jittrattaw żewġ sitwazzjonijiet kompletament differenti.”
Filwaqt li l-ADTP irregola l-proprjetajiet li jmissu magħhom, l-ECMSR ittratta proprjetajiet indipendenti. Zammit Mackeon qara l-artikolu 2 tal-ECMSR, li jistabbilixxi l-ambitu tar-regolamenti, fosthom il-limitazzjoni tad-degradazzjoni ambjentali u l-minimizzazzjoni tar-riskju ta’ korriment lill-pubbliku u ħsara lill-proprjetà.
“Tapplika għall-bini kollu,” qal. “Imma l-kwistjoni hija min għandu jinforzahom? Il-PA li tgħid ‘le’ minħabba ordni ministerjali, il-BCA li tgħid ‘le mhux jien’, jew l-istakeholders li jgħidu ‘hija industrija awtoregolatorja’?
F’Settembru 2022, ir-regolament finalment ġie mċaqlaq fl-Att dwar l-Awtorità tal-Bini u l-Kostruzzjoni, qal ix-xhud. Mistoqsi jekk kienx hemm xi klawsola li tħassar il-liġi preċedenti, huwa qal li ma kienx hemm. “Biss bidla fl-infurzar.”
Meta wieġeb mistoqsija li saritlu mill-avukat Eve Borg Costanzi, Borg qal filwaqt li l-Att tal-BCA stess jistabbilixxi prinċipji, “huma r-regolamenti speċifiċi li jagħtuha snien u possibilment jikkonfliġġu ma’ dispożizzjonijiet oħra fil-liġi.”
“Allura ma kien hemm xejn li jillimita l-mandat tal-BCA dak iż-żmien?” staqsa Borg Costanzi. “Qabel is-16 ta’ Diċembru 2022, kien hemm l-ECSMR. Fir-rigward tal-istrutturi, ma kien hemm xejn li fuq il-bażi tiegħu l-BCA setgħet taġixxi, sakemm l-istruttura ma kellhiex proprjetajiet ġirien. Wara s-16 ta’ Diċembru, il-BCA assorbiet ir-regolamenti u għalhekk bdiet l-ispezzjonijiet u l-infurzar.”
Zammit Mackeon staqsa jekk kienx hemm lakuna (lakuna legali) dak iż-żmien u jekk “xi ħadd għalaq għajnejh għaliha.” “Kien hemm lakuna fil-mod kif ġew infurzati l-ECSMR,” qal Borg. “Fis-16 ta’ Diċembru li ġara kien li l-leġiżlazzjoni sussidjarja ġiet imċaqalqa minn taħt il-PA għall-BCA. Ir-regolamenti baqgħu l-istess, inkella.”
“Dak li jolqotni l-aktar huwa l-lakuna leġiżlattiva,” qal l-imħallef, u li dar lejn l-Avukat tal-Istat Chris Soler u qallu. “Li se nimlew, Dr Soler. Se nimlew.” “Imma ibni mhux qed jiġi lura, hux, Dr Soler?” Missier Sofia nstema’ jgħid lill-Avukat tal-Istat.
Zammit Mackeon ġabar fil-qosor dak li kien qal ix-xhud. “Dr. Scerri qed jgħid li l-liġi li tirregola l-BCA hija 623 (l-Att dwar l-Awtorità tal-Bini u l-Kostruzzjoni). Rigward ir-regolamenti maħruġa qabel ma twaqqfet, il-BCA ma kellhiex ġurisdizzjoni fuqhom. Sabiex din l-anomalija tiġi solvuta, bidlu l-kompetenza tagħha taħt 623.”
Il-familja tal Sofia u l-Avukat tal-Istat se jippreżenraw in-noti
Ix-xhud irrimarka li “fir-rigward tal-istruttura ta’ bini indipendenti, sal-lum, għad m’hemmx regolamenti.”
“Għalhekk il-lakuna tibqa’ u inċident ieħor bħal dan jista’ jerġa’ jiġri. Issa jekk trid tistenna sakemm titlesta l-inkjesta…” qal l-imħallef lill-Avukat tal-Istat, u qal li kien qed jagħżel li jigdem ilsienu f’dan il-punt minflok ma jlesti s-sentenza.
Wara li l-bqija tax-xhieda tal-lum spiċċaw jixhdu, il-Bord iddikjara l-istadju tal-evidenza tal-inkjesta pubblika magħluqa, u spjega li l-familja Sofia u l-Avukat tal-Istat issa se jippreżentaw in-noti tal-osservazzjonijiet tagħhom.
Il-bord ta’ inkjesta kien sema’ li nstemgħu xejn inqas minn 69 xhud, uħud minnhom aktar minn darba, li rriżultaw f’madwar 1,000 paġna ta’ traskrizzjonijiet, minbarra xi 1,800 paġna ta’ dokumenti. Id-dokumenti se jingħataw numri tal-paġni sal-aħħar ta’ Novembru, qal Zammit Mackeon, filwaqt li qal lill-partijiet li kellhom sal-aħħar ta’ Diċembru biex jissottomettu tagħhom. noti tas-sottomissjonijiet.
“Jekk jiġri hekk, fit-2 ta’ Jannar, jintemm il-perjodu ta’ 5 xhur allokat għall-inkjesta. Se ninfurmaw lill-Prim Ministru li hija meħtieġa estensjoni. Sat-28 ta’ Marzu 2024 jintbagħat ir-Rapport ta’ Inkjesta lill-Prim Ministru. Jekk titlesta qabel, aħna ninfurmaw lill-partijiet b’dan.”
