Mara li ħajjitha kienet ”imkissra” meta l-assi tagħha ġew iffriżati għal aktar minn 20 sena, u li eventwalment ġiet illiberata minħabba l-allegat involviment tagħha fi ftehim ta’ kuntrabandu ta’ droga f’Malta, ħarrket lill-istat fuq ksur tad-drittijiet fundamentali tagħha.
Yvette Muscat ta’ 58 sena minn Baħar iċ-Ċagħaq, ressqet żewġ kawżi fil-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali tagħha, fejn sostniet li l-istat kiser id-dritt tagħha għat-tgawdija tal-proprjetà tagħha u d-dritt għal proċess ġust mill-każ tagħha li dam kważi 21 sena biex jiġi konkluż.
Muscat kienet waħda mid-19-il persuna li tressqu l-Qorti f’Novembru tal-2002 dwar l-allegat involviment tagħhom f’racket ta’ traffikar ta’ droga kkoordinat mill-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin fejn erba’ mill-akkużati kienu qed jiskontaw sentenza ta’ ħabs.
Dawn kienu Emanuel Camilleri, magħruf bħala ‘Leli l-Bully’, Charles Muscat magħruf bħala ‘Il-Pips’, Alfred Bugeja ‘il-Porporina’, u Mario Camilleri ‘l-Imnieħru’, li nqatel flimkien ma’ ibnu li wkoll jismu Mario, fi qtil doppju li kien seħħ 11-il sena wara.
Il-każ imur lura għall-2001 meta l-Iskwadra tad-Droga ġiet infurmata dwar ftehim, allegatament ikkoordinat minn numru ta’ priġunieri ta’ Kordin assistiti minn nies fuq barra, biex jiġi importat ammont konsiderevoli ta’ droga f’Malta.
Operazzjoni konġunta bejn il-Pulizija u l-kontropartijiet Taljani tagħhom kienet kixfet il-mogħdija ppjanata ta’ xi żewġ kilos kokaina, kilo eroina u xi 2,000 pillola ecstasy mill-Olanda lejn Sqallija u finalment lejn Malta.
Madankollu, il-ftehim ġie mfixkel u d-droga qatt ma waslet fid-destinazzjoni tagħha. Il-Pulizija Taljana intervjeniet fil-ħin biex twaqqaf żewġ irġiel Maltin, li kienu se jieħdu l-kunsinna lejn Katanja. Minn investigazzjonijiet irriżulta li Yvette Muscat, mart Charles Muscat, kienet fost dawk il-qraba li allegatament kienu rċevew struzzjonijiet mingħand qraba tagħhom fil-ħabs biex jagħmlu pagamenti relatati mat-traffikar tad-droga.
Il-każ eventwalment ġie konkluż fl-2018 meta l-Qorti tal-Maġistrat sabet lill-akkużati kollha mhux ħatja tal-akkużi kollha minħabba nuqqas ta’ provi. L-Avukat Ġenerali appella mill-każ, u l-Qorti tal-Appell ikkonfermat il-liberazzjoni ħames snin wara.
F’wieħed mill-każijiet tagħha, Muscat sostniet li d-dritt tagħha għal proċess ġust inkiser meta l-qorti damet kważi 21 sena biex tikkonkludi.
F’każ separat, Muscat ilmentat li kienet qattgħet aktar minn 20 sena ma tistax tgħix ħajja normali. Apparti li tattendi regolarment is-seduti tal-qorti, kellha l-assi kollha tagħha ffriżati għal dan iż-żmien kollu, u b’hekk ma setgħetx tagħmel transazzjonijiet sempliċi jew saħansitra jkollha kont bankarju f’isimha.
Hija insistiet li l-ordni ta’ ffriżar fuq il-proprjetà kollha tagħha “litteralment ipparalizza ħajjitha” f’termini ta’ proprjetà, flus bankarji, assigurazzjoni tal-vetturi, u ħlasijiet bażiċi oħra fejn lanqas setgħet tuża sempliċi karta ta’ kreditu jew karta Visa. Qalet li din l-ordni ċaħditilha l-possibbiltà li tagħmel xi investimenti għall-futur tagħha.
L-omm ta’ erbgħat itfal qalet li binha ż-żgħir kellu erba’ snin biss meta beda l-każ, u l-ordni tal-iffriżar ħallietha ma setgħetx issostni lil uliedha u tiddependi ħafna fuq il-ġenituri tagħha, fejn qattgħet ħafna snin tgħix magħhom flimkien ma’ wliedha, kif ukoll qraba oħra.
Qalet li tgħix bi ftit inqas minn €14,000 fis-sena, u kienet impossibbli, speċjalment biex naraw il-bżonnijiet tat-tfal. Meta binha l-kbir ħa self għad-dar u xtara postu, hija kienet sfurzata toqgħod hemm għax ma kellhiex biżżejjed fondi biex tħallas il-kera tagħha u lanqas ma setgħet tapplika għal self biex tixtri post.
Saħqet li effettivament ġiet imċaħħda milli tgawdi l-proprjetà tagħha, speċjalment matul żmien daqshekk twil li fih kienet preżunta innoċenti. Permezz tal-avukati tagħha Kathleen Calleja Grima u Franco Debono, Muscat ikkwotat diversi sentenzi tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, li waħda minnhom ħarġet fir-relazzjoni raġjonevoli ta’ proporzjonalità bejn il-mezzi użati u l-għan imfittex li jitwettaq. L-ieħor kien sab li individwu kien imġiegħel jerfa’ “piż eċċessiv”.
Għalhekk appellat lill-Qorti biex tiddikjara li l-każ li ilu 21 sena u l-ordni ta’ ffriżar kisru d-drittijiet tagħha. Ko-akkużata oħra li wkoll inħelset minn kull responsabbiltà kriminali, hi l-eks champion tal-bowling, seba’ darbiet Sportiva tas-Sena u rċeviet l-unur ta’ Ġieħ ir-Repubblika fl-1999, Sue Abela, fejn dan l-aħħar ressqet kawża fil-Qorti fejn talbet għad-danni għall-“prosekuzzjoni malizzjuża”.
