Sfida kostituzzjonali għall-estradizzjoni ta’ raġel Malti lejn l-Istati Uniti biex jiffaċċja akkużi relatati mal-bejgħ ta’ spyware online, ġiet miċħuda minħabba li s-salvagwardji ta’ proċess ġust applikaw biss għal proċeduri ta’ estradizzjoni fejn il-pajjiż li għamel it-talba kiser dak id-dritt b’mod flagranti u minħabba li r-raġel ma kellux status ta’ vittma.
Daniel Joe Meli kien ġie arrestat fis-7 ta’ Frar ta’ din is-sena, f’operazzjoni kkoordinata li kienet tinvolvi l-Korp tal-Pulizija ta’ Malta, l-Uffiċċju tal-Avukat Ġenerali ta’ Malta u l-awtoritajiet tal-Istati Uniti. Id-Distrett fit-Tramuntana ta’ Georgia kien talab l-estradizzjoni ta’ Meli wara li f’Diċembru 2023 fejn kien akkużat għal reati kriminali relatati ma’ aċċess illegali għall-kompjuter, ħsara u interċettazzjoni.
Il-prosekuturi Amerikani akkużaw lil Meli li offra li jbigħ prodotti u servizzi malware, fosthom it-trojan, fuq l-aċċess remot Pegasus (RAT), lil cybercrimes fuq forums online “mill-inqas mill-2012.” Meli kien ġie arrestat aktar kmieni din is-sena mill-Pulizija Maltija, f’koperazzjoni mal-FBI u d-Dipartiment tal-Ġustizzja tal-Istati Uniti.
Meta tressaq il-Qorti fid-9 ta’ Frar, Meli kien ta l-kunsens għat-talba għall-estradizzjoni. Iżda sussegwentement Meli kien ressaq appell wara li biddel l-avukati, u sostna li l-Qorti ma kinitx qieset l-istorja tiegħu ta’ mard mentali.
Fi Frar li għadda, dak l-appell ġie miċħud mill-Imħallef Neville Camilleri, li ddeċieda li l-Qorti tal-Maġistrati ma kellhiex l-intenzjoni li teżamina jekk l-aċċettazzjoni tiegħu tat-talba għall-estradizzjoni kinitx saret jew le b’mod volontarju, u lanqas ma kinitx meħtieġa li tordna eżami fiżiku jew psikoloġiku, eżami tal-konvenuti li ppreżentaw motivi quddiemha.
F’deċiżjoni mogħtija fil-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni Kostituzzjonali tagħha, l-Imħallef Doreen Clarke irrikonoxxiet li d-deċiżjonijiet tal-Qrati Maltin varjaw fl-interpretazzjonijiet tagħhom dwar l-applikabbiltà ta’ salvagwardji ta’ proċess ġust kostituzzjonali għall-proċeduri ta’ estradizzjoni.
Kien hemm żmien meta l-applikazzjoni tal-artikoli rilevanti tal-kostituzzjoni kienet ġiet estiża għal każijiet bħal dawn, iżda d-deċiżjonijiet l-aktar reċenti, u l-maġġoranza ġenerali, kienu ddeċidew li ma kinux. L-istess approċċ ta’ esklużjoni għall-proċeduri ta’ estradizzjoni kien ġie adottat ukoll mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, osservat l-Imħallef.
Il-linji gwida tal-European Courts of Human Rights (ECHR) jammettu biss tali pretensjonijiet f’ċirkostanzi eċċezzjonali fejn l-estradizzjoni tirriżulta f’“ċaħda flagranti ta’ proċess ġust fil-pajjiż li jagħmel it-talba”. It-test ta’ “ċaħda flagranti ta’ ġustizzja” huwa wieħed strett, li l-ECHR l-ewwel qieset li kien issodisfat minn attur, aktar minn 20 sena wara l-introduzzjoni tiegħu.
Filwaqt li semmiet sensiela ta’ sentenzi u kkwotat minn linji gwida rilevanti, l-Imħallef Doreen Clarke osservat li “ma jistax ikun hemm dubju dwar l-inapplikabbiltà tal-artikolu 6 [tal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem] għal każijiet ta’ estradizzjoni, u li l-unika eċċezzjoni għal din ir-regola huwa meta jkun hemm riskju serju li l-persuna kkonċernata ssofri ċaħda flagranti ta’ ġustizzja fil-pajjiż li fih tkun ser tiġi rritornata, tkun suġġetta għal proċess ġudizzjarju li jkun manifestament kuntrarju għad-dispożizzjonijiet tal-artikolu 6.”
L-Imħallef innotat li Meli ma kienx qed jissuġġerixxi li se jġarrab dan it-tip ta’ ksur tad-drittijiet tal-bniedem fl-Istati Uniti, u għalhekk laqgħet l-argument tal-Avukat tal-Istat f’dan ir-rigward. It-tieni argument tal-Istat kien li Meli ma kellux l-interess ġuridiku meħtieġ – “status ta’ vittma,” element essenzjali ta’ kwalunkwe azzjoni legali relatata ma’ ksur potenzjali jew attwali tad-drittijiet tal-bniedem.
Il-Qorti nnotat li minkejja li wieħed mill-ilmenti ta’ Meli kien li s-suġġett tal-proċeduri ta’ estradizzjoni ma kellu l-ebda dritt legali li jressaq appell wara li jkun ta l-kunsens tiegħu, xorta waħda kien tħalla jressaq appell, li kien ġie miċħud kif suppost – mhux barra minn hekk, għalkemm dan kien ikun legalment korrett- iżda f’sentenza fejn il-Qorti kienet eżaminat il-merti tal-motivi individwali tal-appell.
Dan idgħajjef it-talba tiegħu li għandu status ta’ vittma, qalet l-imħallef. It-talbiet kollha ta’ Meli ġew miċħuda mill-Qrati, li ordnawh ukoll ibati l-ispejjeż tal-każ.
L-avukati Franco Debono u Arthur Azzopardi assistew lil Daniel Joe Meli. L-Avukat Julian Farrugia rrappreżenta lill-Avukat tal-Istat fil-proċeduri,
