Manuel Delia talab lill-Qorti Kriminali biex tikkunsidra mill-ġdid il-projbizzjoni ġenerali li imponiet fuq diskussjonijiet pubbliċi dwar il-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia u l-persuna akkużata fuq ix-xandir u l-midja soċjali, sabiex jiġi evitat li d-demokrazija Maltija tiddgħajjef aktar.
Dan joħroġ minn rikors ippreżentat quddiem il-Qorti Kriminali mill-avukati Evelyn Borg Costanzi u Matthew Cutajar f’isem Delia, fejn qed jargumenta li l-projbizzjoni imposta fuq ir-rappurtaġġ tal-attentat bla suċċess ta’ Fenech li jikseb maħfra Presidenzjali, kienet wiesgħa wisq, bla bżonn f’pajjiż demokratiku u kisret id-dritt għal-libertà tal-espressjoni.
It-talba ta’ maħfra ta’ Fenech tal-2019, li sussegwentement ġiet miċħuda fil-livell tal-Kabinett, kienet fatt magħruf pubblikament li dak iż-żmien kien suġġett għal rapurtaġġ estensiv mill-midja. Dan il-fatt ġie enfasizzat fir-rikors ta’ Delia lill-Qorti.
Yorgen Fenech qatt ma pprova jaħbi l-fatt li kien talab maħfra lanqas, irrimarkaw l-avukati ta’ Delia. Fil-fatt huwa kien żvelaha hu stess fi proċeduri kostituzzjonali li kien ippreżenta fl-2020, li fihom Fenech kien ikkontesta l-ammissibbiltà tan-noti tal-Assistent Kummissarju Keith Arnaud bħala parti mill-provi kontrih.
Waħda mir-raġunijiet li Fenech qajjem f’dak il-każ kienet li “l-informazzjoni kienet ġiet ipprovduta lill-pulizija fuq bażi kunfidenzjali bil-għan li tingħata maħfra presidenzjali…” Fenech kien tilef dak il-każ bil-qorti ddeċidiet li t-talba kienet prematura fid-dawl tal-fatt li fl-istess ħin kien qed jagħmel l-istess ilment quddiem il-Qorti Kriminali bħala parti mill-motivi preliminari tiegħu.
L-akkużat innifsu kien ippreżenta wkoll rikors bil-ġurament biex jinbdew proċeduri separati fil-Qorti, li fihom kien qed jitlob reviżjoni amministrattiva tad-deċiżjoni li jirrifjuta t-talba tiegħu ta’ maħfra. “Għalhekk jidher ċar li dak li l-akkużat ma jridx jintwera lill-ġurati, u dak li l-Qorti tal-Appell Kriminali ordnat li ma jintweriex lill-ġurati, huma dikjarazzjonijiet li saru mill-akkużat bit-tama li jikseb maħfra u mhux il-fatt innifsu li kien talab maħfra.
Bl-istess mod, għandu jkun ċar, għalhekk, li l-ebda ordni ta’ din il-Qorti ma nkisret meta ħareġ li Yorgen Fenech kien talab maħfra wara l-arrest tiegħu,” jgħid ir-rikors. Iżda li kien iktar inkwetanti minn hekk, qalu l-avukati ta’ Delia, kien li “wara li l-Qorti ddeċidiet, mingħajr mal-ewwel talbitu jiġġustifika l-azzjonijiet tiegħu, li kiser waħda mill-ordnijiet tagħha,” kienet ħarġet digriet li jipprojbixxi, fuq piena ta’ misjuba ħatja ta’ disprezz tal-Qorti, “il-pubblikazzjoni, sat-tmiem tal-każ ta’ kwalunkwe kitba, stampata jew mod ieħor, u dikjarazzjonijiet jew diskussjonijiet pubbliċi fuq il-midja tax-xandir u l-midja soċjali dwar id-delitt.
Dan kollu ħlief għal rapporti dwar dak li jista’ jiġri fil-Qorti bil-miftuħ, waqt seduti skedati għal dak il-għan u liema membri tal-midja jkunu preżenti…” L-avukati argumentaw li l-ordni tmur lil hinn mill-parametri imposti mil-liġi, li taħthom Qorti tista’ tipprojbixxi rapporti dwar proċeduri.
Filwaqt li l-liġi tagħti s-setgħa lill-qrati ta’ ġurisdizzjoni kriminali biex jipprojbixxu l-pubblikazzjoni ta’ “kitbiet, kemm stampati kif ukoll mhux, dwar id-delitt… li bih huwa akkużat l-imputat,” fid-digriet tagħha, l-Imħallef Edwina Grima kienet ipprojbixxit ukoll “dikjarazzjonijiet pubbliċi u diskussjonijiet dwar midja tax-xandir u midja soċjali.”
Dan, qalu l-avukati ta’ Delia, ifisser li sad-data tal-bidu tal-proċess ta’ Fenech, li bħalissa m’hemm ebda indikazzjoni għal meta, ħadd ma seta’ jiddiskuti jew jagħmel dikjarazzjonijiet relatati jew mal-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia u lanqas mal-persuna akkużata b’dak il-qtil.
Fisser ukoll li lanqas fatti li kienu ġew stabbiliti b’mod inekwivoku waqt proċeduri oħra li minn dak iż-żmien ġew deċiżi, u li tqajmu mill-imputat innifsu minn jeddhom, bħat-talba ta’ maħfra, lanqas ma setgħu jiġu rrappurtati jew diskussi.
“Qed jiġi sottomess b’rispett li l-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia għandu sinifikat enormi għall-ħajja demokratika fil-pajjiż u s-sottoskritt iħoss li kwalunkwe restrizzjoni biex tiġi diskussa ma setgħetx ma tissarrafx f’dgħufija tar-raba’ pilastru tad-demokrazija ta’ Malta, fejn mhux biss il-midja għandha d-dmir li tagħti opinjonijiet, ideat u informazzjoni dwar dak kollu li jista’ jkun fl-interess pubbliku, iżda fejn il-pubbliku għandu wkoll id-dritt li jirċievi dik l-informazzjoni kif stipulat fl-Artikolu 10 tal-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem u Fundamentali? Libertajiet.”
Ir-rikors isemmi s-sentenza tal-Qorti Ewropea tal-1979 ‘The Sunday Times vs Ir-Renju Unit’, li affermat il-libertà tal-espressjoni bħala “wieħed mill-pedamenti essenzjali ta’ soċjetà demokratika” u fejn ir-restrizzjonijiet imposti mill-Qorti fuq l-istampa “jirriżultaw li mhumiex proporzjonati mal-għan leġittimu segwit; ma kienx meħtieġ f’soċjetà demokratika biex tinżamm l-awtorità tal-ġudikatura.”
F’dak il-każ il-Qorti ddeċidiet li “Hemm rikonoxximent ġenerali tal-fatt li l-qrati ma jistgħux joperaw f’vakum. Filwaqt li huma l-forum għas-soluzzjoni tat-tilwim, dan ma jfissirx li ma jista’ jkun hemm l-ebda diskussjoni minn qabel ta’ tilwim xi mkien ieħor, kemm jekk f’ġurnali speċjalizzati, fl-istampa ġenerali jew fost il-pubbliku inġenerali.
Barra minn hekk, filwaqt li l-mezzi tax-xandir ma għandhomx jaqbżu l-limiti imposti fl-interessi tal-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, huwa dmirhom li jagħtu informazzjoni u ideat dwar kwistjonijiet li jiġu quddiem il-qrati, l-istess bħal f’oqsma oħra ta’ interess pubbliku.
Il-midja mhux biss għandha l-kompitu li tagħti tali informazzjoni u ideat: il-pubbliku għandu wkoll id-dritt li jirċevihom.” Il-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem kienet stabbilixxiet li ksur tad-drittijiet ta’ smigħ ġust ma setax jiġi ddikjarat qabel is-seduta stess minħabba pubbliċità negattiva, qalu l-avukati ta’ Delia, “sakemm ma tammontax għal ‘kampanja tal-istampa virulenti’ skont ġurisprudenza kostanti mill-Qorti Ewropea – xi ħaġa li żgur ma teżistix f’dan il-każ.”
Ġie rrimarkat li l-ġurisprudenza kienet stabbilixxiet li anke f’każijiet fejn tkun saret “kampanja tal-istampa virulenti”, dan mhux bilfors jissarraf fi ksur tad-drittijiet ta’ smigħ ġust. Delia informa wkoll lill-Qorti li hu kien wieħed mill-organizzaturi ta’ avvenimenti annwali li jimmarkaw l-anniversarju tal-qtil ta’ Caruana Galizia, li normalment jixxandar u rappurtati wkoll mill-istampa Maltija, Ewropea u internazzjonali.
It-talba kienet qed issir ukoll biex jiġi żgurat li l-anniversarju jkun jista’ jiġi osservat f’Ottubru li ġej u li “dawk li riedu jagħmlu kampanja biex issir ġustizzja, kemm lil Caruana Galizia kif ukoll lill-istejjer tagħha, ikunu jistgħu jagħmlu dan.”
