Il-Qorti tal-Appell Kriminali f’Malta ċaħdet sfida ġurisdizzjonali fil-każ ‘El Hiblu 3’ li ilu għaddej, u ddeċidiet li t-terroriżmu u akkużi relatati kontra tliet żgħażagħ għandhom jipproċedu għall-proċess. Id-deċiżjoni, mogħtija mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti u l-Imħallfin Edwina Grima u Giovanni Grixti, ċaħdet appell minn ‘El Hiblu 3’, minkejja l-argumenti konvinċenti tal-avukati tagħhom li xi akkużi jaqgħu barra mill-ġurisdizzjoni Maltija.
Din id-deċiżjoni tiżgura li l-każ jipproċedi għall-proċess, u jipperpetwaw prova ta’ sitt snin għal Abdalla Bari, Amara Kromah, u Kone Tiemoko Abdul Kader. F’Marzu 2019, it-tlett irġiel żgħażagħ, li kellhom biss 15, 16, u 19-il sena dak iż-żmien, intervjenew biex isalvaw 108 persuna li qed ifittxu ażil milli jiġu rritornati bil-forza lejn il-Libja, pajjiż infami għat-trattament brutali tiegħu lill-migranti.
Wara li ġie salvat mit-tanker ‘El Hiblu 1’ fiz-zona ta’ tfittxija u salvataġġ ta’ Malta, is-solliev inbidel f’biża’ hekk kif dawk li qed ifittxu l-ażil indunaw li l-vapur kien qed jirritorna lejn il-Libja. Fost paniku u komunikazzjoni ħażina, is-subien użaw il-ħiliet tagħhom fl-Ingliż biex jipperswadu lill-uffiċjal kap biex ibiddel ir-rotta lejn Malta, u jevitaw pushback illegali.
L-azzjonijiet tagħhom salvaw ħajjiet, iżda kienu akkużati b’terroriżmu, minkejja li ma kinux armati u aġixxew fid-difiża tad-drittijiet tal-bniedem. Attivisti nġabru barra l-Qrati tal-Belt Valletta biex jimmarkaw 2,127 jum minn meta l-‘El Hiblu 3’ ġew kriminalizzati.
Huma jitolbu ġustizzja, u jikkundannaw din il-prosekuzzjoni b’motivazzjoni politika bħala parodija. L-attivisti jappellaw biex jitneħħew l-akkużi u biex Abdalla, Amara u Kader jiġu ċċelebrati bħala eroj, mhux ikkastigati bħala kriminali.
Iżda minkejja appelli internazzjonali, l-awtoritajiet Maltin baqgħu jippersistu biex isegwu akkużi severi, bit-trio għadhom jiffaċċjaw l-ispettru ta’ sentenza twila ta’ ħabs. L-appell iffoka fuq jekk il-Qrati Maltin għandhomx ġurisdizzjoni fuq l-allegati reati, li bdew barra l-ibħra territorjali Maltin.
L-avukati difensuri ta’ Abdalla Bari u Amara Krumak kienu argumentaw li peress li l-avvenimenti inizjali seħħew fl-ibħra Libjani jew fl-ibħra miftuħa, il-Qrati Maltin ma kellhomx ġurisdizzjoni biex jiġġudikaw il-każ.
Fis-sentenza ddettaljata tagħha, il-Qorti tal-Appell enfasizzat li ma setgħetx, f’dan l-istadju preliminari, tidħol fil-merti fattwali tal-każ – kompitu li proprju jappartjeni għal proċess bil-ġurija. Il-Qorti ddikjarat li r-rwol tagħha kien limitat għall-eżami tal-bażi legali għall-ġurisdizzjoni abbażi tal-fatti kif ippreżentati fl-att ta’ akkuża.
Is-sentenza kienet ibbażata fuq l-Artikoli 5 u 328M tal-Kodiċi Kriminali ta’ Malta, li jimplimentaw id-Direttiva tal-UE 2017/541 dwar il-ġlieda kontra t-terroriżmu. Dawn id-dispożizzjonijiet jistabbilixxu ġurisdizzjoni Maltija meta reati jitwettqu anki parzjalment fit-territorju jew l-ibħra territorjali Maltin.
Il-Qorti sabet li filwaqt li azzjonijiet mibdija barra l-ibħra Maltin jistgħu jaqgħu barra l-ġurisdizzjoni tagħha, in-narrattiva ppreżentata fl-att ta’ akkuża ssuġġeriet li xi allegati reati komplew jew ġew ikkunsmati fl-ibħra territorjali Maltin.
L-imħallfin irreferew speċifikament għall-argument tal-prosekuzzjoni li “għalkemm l-atti tat-twettiq tar-reati nbdew barra mill-ibħra territorjali, madankollu l-eżekuzzjoni tagħhom seħħet mad-dħul fl-ibħra territorjali Maltin peress li kien fuq sfurzar mill-appellanti, matul il-vjaġġ kollu, li l-bastiment. biddel ir-rotta tiegħu lejn Malta.”
Aspett ewlieni tar-raġunament tal-Qorti kien ir-rifjut tagħha li teżamina elementi fattwali kkontestati f’dan l-istadju. Id-difiża kienet ippreżentat evidenza mill-ġurnal ta’ abbord tal-bastiment u xhieda tax-xhieda li tissuġġerixxi li d-dħul fl-ibħra Maltin kien awtorizzat mill-awtoritajiet Maltin, u li l-kaptan tal-bastiment kien f’dak il-punt f’kontroll sħiħ. Madankollu, il-Qorti ddeċidiet li tali tilwim fattwali għandu jiġi solvut waqt il-proċess aktar milli waqt kontestazzjonijiet legali preliminari.
Is-sentenza saħqet li l-uniku forum li seta’ qabel eżamina l-merti, kien il-Qorti tal-Inkjesta Kriminali, li kienet diġà sabet bażi suffiċjenti biex l-imputat jiġi impenjat għall-proċess. Dik il-Qorti kienet iddeterminat li filwaqt li xi azzjonijiet bdew barra l-ibħra Maltin, dawn “komplew u baqgħu bla interruzzjoni” meta l-bastiment daħal fil-ġurisdizzjoni Maltija.
Il-Qorti tal-Appell iċċarat ukoll punt proċedurali importanti dwar ir-rimedji. Filwaqt li ċaħdet l-argument tal-Avukat Ġenerali li l-appell kien null minħabba li talab rimedju mhux xieraq, il-Qorti nnutat li tilqa’ li kontestazzjoni ġurisdizzjonali ma tirriżultax fit-tkeċċija tal-każ iżda pjuttost terġa’ lura lill-akkużat għall-istatus ta’ qabel l-akkuża.
Id-deċiżjoni tfisser li Bari u Krumak, flimkien mal-koakkużati tagħhom, se jiffaċċjaw ġuri fuq disa’ akkużi, inklużi akkużi ta’ terroriżmu, arrest illegali, u theddid ta’ vjolenza.
Din is-sentenza tindirizza speċifikament kwistjonijiet ġurisdizzjonali u ma tmissx il-merti sostantivi tal-akkużi ta’ terroriżmu, li ġibdu kritika internazzjonali. Diversi organizzazzjonijiet tad-drittijiet tal-bniedem talbu biex jitneħħew l-akkużi, filwaqt li argumentaw li l-akkużati kienu qed jipprevjenu pushback illegali lejn il-Libja.
Il-każ issa se jerġa’ lura fil-Qorti Kriminali għal aktar proċeduri.
