Il-Qorti Kostituzzjonali ma laqgħetx talba tal-Avukat Ġenerali u ċaħdet l-appell tiegħu u kkonfermat li raġel għandu jingħata kumpens fuq każ ta’ kuntrabandu ta’ droga li ilu għaddej mill-2013 fejn il-Qorti kienet ordnat biex fi żmien 30 jum irid jiġi deċiż jekk hux se jkun akkużat jew le.
Joseph Grech ta’ 56 sena mill-Marsa kien ġie arrestat fl-2013 b’rabta mas-sejba ta’ 28 xkora, li kien fihom madwar 430 kilogramma weraq tal-cannabis u blokki ta’ raża tal-cannabis, li kienu midfuna f’għalqa fil-Victoria Gardens, San Ġiljan, fl-2009.
Sitt persuni oħra kienu mixlija wkoll b’rabta mas-sejba tad-droga – l-akbar qabda li kienet seħħet f’Malta dak iż-żmien. Fis-snin ta’ wara, il-prosekuzzjoni ma kenitx spiċċat tesponi l-provi tagħha, minħabba l-insistenza tal-Avukat Ġenerali li jisma’ l-provi ta’ żewġ xhieda, Scott Dixon u Kevin Sammut, bl-argumenti tad-difiża jkunu, li dawn ma jistgħux jinstemgħu għax jikkwalifikaw bħala ko-akkużati.
Dixon u Sammut kienu, fil-fatt, issejħu fuq il-tribuna tax-xhieda iżda kienu rrifjutaw li jixhdu fid-dawl tal-proċeduri kriminali li kienu għaddejjin kontrihom dwar l-istess droga. Grech ippreżenta proċeduri Kostituzzjonali, fejn sostna ksur tad-dritt tiegħu għal smigħ xieraq fi żmien raġonevoli u talab lill-Qorti tordna lill-prosekuzzjoni biex tiddikjara l-provi tagħha magħluqa.
L-Avukat Ġenerali sostna li l-insistenza tal-prosekuzzjoni li tiġbor ix-xhieda taż-żewġ xhieda, li bħalissa jinsabu akkużati, ma kenitx waħda kapriċċuża, iżda ħarġet mill-obbligu tagħha li tipprova l-każ tagħha b’diliġenza, reqqa u attenzjoni. L-ebda dewmien ma kien attribwibbli għall-prosekuzzjoni jew l-awtoritajiet ġudizzjarji, qal il-prosekutur.
Il-Qorti kienet semgħet lill-Assistent Kummissarju tal-Pulizija Dennis Theuma jixhed li kienet ġiet ifformata barriera għax Dixon u Sammut ma kenux se jixhdu. Mistoqsi min iddeċieda li jħares lill-irġiel separatament, Theuma qal li d-deċiżjoni ttieħdet mill-Avukat Ġenerali, b’konsultazzjoni mal-Pulizija. Huwa ammetta li l-każ kontra ż-żewġt irġiel l-oħra kien “snin” ‘il bogħod mill-konklużjoni tiegħu, mhux l-inqas għax għad iridu jiġu pproċessati minn ġurija.
F’sentenza mogħtija mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti u l-Imħallfin Giannino Caruana Demajo u Anthony Ellul, ġie kkonfermata s-sentenza mill-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili preseduta mill-Imħallef Robert Mangion, u ċaħdet it-talba tal-AĠ li ma kienx il-konvenut leġittimu f’dawn il-proċeduri, filwaqt li rrimarka li kien l-AĠ, u mhux l-Avukat tal-Istat, li kellu s-setgħa li jibda, imexxi u jikkonkludi proċeduri kriminali.
Il-Qorti Kostituzzjonali qalet li l-ewwel Qorti kienet korretta fid-deċiżjoni tagħha u meta din eżaminat il-ġurisprudenza Kostituzzjonali Ewropea u lokali dwar il-kunċett ta’ “żmien raġonevoli” li fih għandhom jiġu konklużi l-każijiet, l-imħallef osserva li fl-evalwazzjoni tar-raġonevolezza, ma kien hemm l-ebda qafas ta’ żmien speċifiku li fih għandhom jiġu konklużi l-proċedimenti kriminali.
“Fil-każ inkwistjoni, jirriżulta li d-dewmien min-naħa tal-prosekuzzjoni biex tiddikjara l-evidenza tagħha magħluqa ġej mill-fatt li l-prosekuzzjoni qed tistenna li tipproduċi xhieda terzi li… huma inammissibbli f’dan l-istadju.”
Kien ċar li l-kwistjoni tad-dewmien kienet primarjament riżultat tal-prosekuzzjoni li qed tistenna l-konklużjoni tal-proċeduri kriminali kontra terzi persuni li bħalissa qed jittieħdu bħala ko-akkużati, sabiex eventwalment jissejħuhom bħala xhieda kontra Joseph Grech.
Il-Qorti qalet li filwaqt li huwa minnu li mingħajr ix-xhieda ta’ Dixon u Sammut il-kawża tal-prosekuzzjoni kontra Grech tista’ ma tkunx b’saħħitha biżżejjed biex tintlaħaq kundanna, min-naħa l-oħra l-proċeduri kontra Grech ma setgħux jitwaqqfu għal żmien indefinit bit-tama li xi darba jistgħu jixhdu, aktarx snin minn issa u li jekk wieħed jassumi li ma jiġux ippreżentati proċeduri oħra kontrihom.
“F’dan il-każ, il-Qorti tal-Ġustizzja m’għandhiex għalfejn tistenna li l-proċedimenti [Kriminali] kontrihom jintemmu sabiex tagħmel l-analiżi tagħha dwar jekk id-dewmien jiksirx id-dritt fundamentali tar-rikorrenti għal smigħ xieraq fi żmien raġonevoli, peress li d-dewmien esaġerat huwa evidenti ictu oculi.”
L-Imħallef Mangion kien iddikjara li d-dewmien kien qed jikser id-drittijiet fundamentali tal-imputat u ddikjara magħluqa l-kumpilazzjoni tal-provi tal-prosekuzzjoni, u ordna wkoll lill-AĠ biex jew joħroġ polza ta’ akkuża jew kontro-ordni fit-30 jum li ġejjin, jew ikun responsabbli li jikkumpensa lill-akkużat b’€50 oħra għal kull jum li jaqbeż dak il-perjodu, sakemm jinħarġu l-ordnijiet relattivi. Ordni li kienet ikkonfermata mill-Qorti Kostituzzjonali.
Fis-sentenza tagħha, il-Qorti Kostituzzjonali qalet ukoll li l-AĠ ma jistax jibqa’ jitħalla jkaxkar saqajh bl-iskuża li hemm ħaddieħor li jrid jixhed, li però għalissa ma jistax jixhed għaliex hemm proċeduri kriminali kontrih.
Kieku ried l-Avukat Ġenerali kellu snin sabiex jagħti prijorità lil dawk il-proċeduri l-oħra. Wara dawn is-snin kollha ma jistax jippretendi li d-dritt fundamentali tal-attur li l-każ tiegħu jinqata’ fi żmien raġonevoli jibqa’ jiġi kalpestat.
Kien fid-dmir tal-Avukat Ġenerali li jagħti prijorità lill-kawżi l-oħra jekk ried li l-imputati f’dawk il-proċeduri
jixhdu fil-każ tal-attur. Dan apparti li s-sentenza appellata ngħatat fis-27 ta’ Settembru 2023, jiġifieri iktar minn sena ilu u l-Qorti ma ġietx infurmata li kien hemm xi żvilupp għal dak li jirrigwarda s-smigħ ta’ xhieda.
Għaldaqstant, fil-fehma tal-Qorti r-rimedju li tat l-Ewwel Qorti hu floku sabiex jiġi żgurat li l-każ li fih hu involut l-attur ma jitħalliex jitwalu, iktar issa li għaddew dawk is-snin kollha minn meta l-attur tressaq il-Qorti l-ewwel darba.
Madankollu, it-terminu 30 jum jiddekorri mil-għoti tas-sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali ġaladarba s-sentenza ġiet appellata u wieħed mill-aggravji kien dwar dik il-parti tas-sentenza li fiha l-Ewwel Qorti ffissat terminu sabiex l-Avukat Ġenerali joħroġ l-att tal-akkuża fil-konfront tar-rikorrent.
Għal dawn il-motivi tiċħad l-appell tal-Avukat Ġenerali bl-ispejjeż kontrih.
L-avukati Edward Gatt u Mark Vassallo rrappreżentaw lil Grech fil-proċeduri Kostituzzjonali.
