minn Mark Anthony Sammut
Shadow Minister għat-Trasport u l-Mobbiltà
Leone Sciberras
Kunsillier Lokali f’Ħaż-Żabbar u kandidat PN
It-trasport pubbliku f’Malta huwa essenzjali għal eluf ta’ nies kuljum. Madankollu, problemi persistenti bħall-ammont ta’ nies, l-aċċessibbiltà, u l-ħarsien tal-passiġġieri qed ifixklu l-effettività u l-inklużjoni tiegħu. Individwi b’diżabbiltà, b’mod partikolari, jiffaċċjaw sfidi kbar li jikkompromettu s-sigurtà, il-mobilità, u l-kwalità tal-ħajja tagħhom. Dan l-artiklu jesplora dawn il-kwistjonijiet urġenti u joffri rakkomandazzjonijiet konkreti għall-immodernizzar tas-servizz.
Xarabanks mimlijin iżżejjed u l-kwistjonijiet ta’ aċċessibbiltà
Wieħed mill-ilmenti l-aktar komuni dwar is-sistema tat-trasport pubbliku f’Malta huwa l-problema kronika ta’ kotra ta’ xarabanks mimlijin, speċjalment fis-sigħat ewlenin.
Din il-problema tiġi aggravata minn nuqqas ta’ xarabanks u ttardjar frekwenti. Xarabanks mimlijin spiss iħallu lil utenti bis-siġġu tar-roti jew bi problema ta’ mobbiltà barra mix-xarabank. Tali ċirkostanzi mhux biss jikser id-drittijiet ta’ persuni b’diżabbiltà, iżda joħolqu wkoll atmosfera stressanti għal kulħadd.
Għall-utenti bis-siġġijiet tar-roti, il-proċess biex titla’ f’tal-linja għandu jkun mingħajr xkiel. Madankollu, l-ammont ta’ nies u rampi mhux miżmuma tajjeb spiss jipprevjenuhom milli jaċċessaw ix-xarabanks għal kollox.
L-isfidi għall-persuni b’diżabbiltà
Passiġġieri awtistiċi jew b’diżabbiltà viżwali: Bidliet mhux mistennija fir-rotot jew ħsarat fix-xarabanks jistgħu jikkawżaw stress kbir għal passiġġieri awtistiċi jew dawk b’diżabbiltà viżiva.
Għal dawk li jiddependu fuq rotot kostanti jew fuq it-tħabbir bis-smiegħ mis-sistemi awdjofoniċi, meta jkun devjazzjonijiet mhux mistennija toħolqilhom konfużjoni u ansjetà. Meta s-sistemi jonqsu jew il-vuċi li tgħid fejn wasalt ma taħdimx, passiġġieri b’diżabbiltà viżiva jitħallew insikuri dwar il-lokazzjoni tagħhom jew meta għandhom jinżlu, u dan jagħmel il-vjaġġ tagħhom stressanti u perikolużi.
Utenti bis-Siġġijiet tar-Roti: Barra minn spazju fiżiku insuffiċjenti u rampi mhux affidabbli, ħsarat fix-xarabanks jistgħu jħallu lil utenti bis-siġġijiet tar-roti maqtugħin f’zoni remoti mingħajr alternattivi aċċessibbli. Dan mhux biss ifixkel il-ħila tagħhom li jattendu x-xogħol, l-iskola, jew appuntament mediku, iżda wkoll jikkontribwixxi għal sens ta’ iżolament soċjali.
L-impatti fuq il-ħarsien soċjali u s-saħħa
In-nuqqasijiet fis-sistema tat-trasport pubbliku f’Malta għandhom konsegwenzi profondi fuq il-passiġġieri:
■ Żieda fl-istress: In-nuqqas ta’ aċċessibbiltà u appoġġ joħolqu ansjetà u frustrazzjoni sinifikanti, speċjalment għall-passiġġieri b’diżabbiltà.
■ Mobbiltà mnaqqsa: Trasport mhux affidabbli jillimita b’mod sever il-ħila tal-individwi li jipparteċipaw fix-xogħol, l-edukazzjoni, u l-ħajja komunitarja, u jnaqqas il-kwalità tal-ħajja tagħhom.
■ Riskji għas-saħħa: Il-kotra ta’ nies iżżid il-possibbiltà ta’ inċidenti, filwaqt li n-nuqqas ta’ appoġġ għal passiġġieri b’diżabbiltà jista’ jirriżulta f’feriti jew emerġenzi mediċi.
Rakkomandazzjonijiet għal titjib
Biex tinħoloq sistema ta’ trasport pubbliku inklussiva u affidabbli, nemmnu li hemm bżonn jittieħdu l-azzjonijiet li ġejjin:
■ Żieda fil-frekwenza tax-xarabanks:
Jiżdied l-għadd ta’ xarabanks, speċjalment fis-sigħat l-aktar importanti tat-traffiku, biex tiġi indirizzata l-problema tan-nuqqas ta’ spazju f’ċerti rotot. Dan joħloq aktar spazju għal utenti bis-siġġijiet tar-roti u jtejjeb l-esperjenza tal-ivvjaġġar għal kulħadd.
■ Manutenzjoni u aġġornamenti regolari:
Jiġi implimentat spezzjonijiet u manutenzjoni regolari għal rampi, sistemi awdjofoniċi awtomatiċi, u karatteristiċi oħra tal-aċċessibilità. L-aġġornament tas-sistemi b’aġġornamenti f’ħin reali u ż-żamma ta’ ħruġ tal-vuċi kostanti jkunu ta’ benefiċċju kbir għal passiġġieri b’diżabbiltà viżiva.
■ Taħriġ għas-sewwieqa:
Jinħoloq taħriġ għal sewwieqa dwar għarfien dwar id-diżabbiltà u assistenza lill-passiġġieri. Is-sewwieqa għandhom ikunu infurmati dwar kif joperaw rampi u jimmaniġġjaw bidliet fir-rotot biex jimminimizzaw l-inkonvenjenza għal passiġġieri b’diżabbiltà.
■ Xarabanks aċċessibbli speċifiċi:
Jinħolqu xarabanks apposta biex jakkomodaw passiġġieri b’diżabbiltà. Dawn il-vetturi għandhom ikollhom spazji adegwati għas-siġġijiet tar-roti, sinjali ċari, u rampi funzjonanti biex jiżguraw esperjenza ta’ ivvjaġġar mingħajr ostakli.
■ Protokolli ta’ emerġenza:
Jiżviluppaw u jikkomunikaw protokolli ċari biex jindirizzaw ħsarat mhux mistennija jew bidliet fir-rotot. Passiġġieri b’diżabbiltà għandhom jingħataw prijorità, u l-istaff għandu jkun imħarreġ biex jassisti lil dawn b’mod effettiv f’dawn ix-xenarji.
■ Kollaborazzjoni ma’ NGOs li jaħdmu ma’ persuni b’diżabbiltà:
Issir konsultazzjoni akbar ma’ organizzazzjonijiet li jaħdmu għall-avvanz tad-drittijiet għal persuni b’diżabbiltà biex jiġu identifikati l-aktar kwistjonijiet urġenti u soluzzjonijiet li jilħqu l-ħtiġijiet tal-passiġġieri kollha.
Azzjoni urġenti
Is-sistema tat-trasport pubbliku f’Malta għandha l-potenzjal li ssir servizz inklussiv u affidabbli. Madankollu, biex jiġu indirizzati l-isfidi tal-ammont ta’ nies, aċċessibbiltà, u ħarsien tal-passiġġieri hemm bżonn ta’ azzjoni urġenti.
Billi tingħata prijorità lill-aċċessibbiltà, manutenzjoni regolari, u kollaborazzjoni ma’ NGOs, Malta tista’ tiżviluppa sistema ta’ trasport pubbliku li mhux biss tissodisfa l-bżonnijiet tal-passiġġieri kollha iżda ttejjeb ukoll il-ġid soċjali u ekonomiku tal-pajjiż.
