Il-Qorti Kostituzzjonali rrevokat sentenza preċedenti u ordnat li fil-każ ta’ 52 applikant għall-ażil li ġew mibgħuta lura lejn il-Libja fl-2020 – il-kawża tinstema’ mill-ġdid. Dawn kienu ġew salvati fiż-żona ta’ tfittxija u salvataġġ (SAR) ta’ Malta.
Id-deċiżjoni waslet wara battalja legali twila mmexxija mill-avukat Paul Borg Olivier, li qed jirrappreżenta lil dawk li salvaw mill-inċident traġiku. Il-każ imur lura għal April 2020, meta grupp ta’ persuni li jfittxu l-ażil, primarjament mill-Eritrea, is-Sudan, u s-Sudan t’Isfel, inqabdu fiż-żona SAR ta’ Malta għal 39 siegħa qabel ma ġew salvati minn bastiment li jtajar bandiera Libjana, Dar Al Salam 1, magħruf ukoll bħala l-Mae Yemenja.
Dawk li salvaw sussegwentement ittieħdu l-Libja, fejn iffaċċjaw kundizzjonijiet inumani f’kampijiet ta’ detenzjoni. 12-il żagħżugħ tilfu ħajjithom waqt dan il-kalvarju, b’seba’ jegħrqu u ħamsa jmutu fi triqithom lejn il-Libja.
Dawk li qed ifittxu ażil, permezz tal-mandatarju tagħhom Paul Borg Olivier, ressqu kawża kostituzzjonali kontra l-gvern Malti, fosthom il-Prim Ministru, il-Ministru għall-Intern, u l-Kmandant tal-Forzi Armati ta’ Malta.
Sostnew li d-drittijiet fundamentali tagħhom ġew miksura mill-pushback lejn il-Libja, pajjiż meqjus bħala mhux sikur għal dawk li jfittxu l-ażil, speċjalment waqt il-gwerra ċivili li kienet għaddejja dak iż-żmien.
Madankollu, f’Marzu tal-2024, il-każ ġie miċħud mill-Imħallef Wenzu Mintoff fuq teknikalità proċedurali. Il-Qorti ddeċidiet li d-dokumenti ta’ ħatra lill-Avukat Borg Olivier bħala r-rappreżentant legali tal-grupp kienu invalidi minħabba li ma kinux ġew awtentikati mill-awtoritajiet diplomatiċi jew konsulari Maltin, kif mitlub mil-liġi.
Din id-deċiżjoni ntlaqgħet bi kritika qawwija mit-tim legali, li sostna li kien kważi impossibbli li dawk li qed ifittxu ażil jiksbu tali awtentikazzjoni, minħabba ċ-ċirkostanzi tagħhom u l-fatt li kienu qed jisfidaw lill-istat Malti nnifsu.
Fl-appell tagħhom, l-avukati Evelyn Borg Costanzi u Michael Camilleri sostnew li l-insistenza tal-qorti fuq formalitajiet proċedurali ħolqot żbilanċ inġust ta’ poter kontra dawk li jfittxu ażil.
Huma enfasizzaw li l-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Refuġjati (UNHCR) kellu rwol kruċjali biex jivverifika l-identitajiet ta’ dawk li jfittxu l-ażil u kkonferma l-ħatra ta’ Borg Olivier bħala l-mandatarju tagħhom. L-UNHCR kien ħarġet ċertifikati lit-52 superstiti kollha, li jikkonfermaw l-istatus tagħhom ta’ min ifittex l-ażil u pprovdew numri ta’ identifikazzjoni uniċi.
L-avukati rrimarkaw ukoll li l-qorti kienet irrikonoxxiet is-serjetà tal-allegazzjonijiet iżda naqset milli tindirizzahom b’mod adegwat. Minflok, sostnew, il-qorti kienet “għolliet b’mod arbitrarju l-oneru tal-prova lil hinn minn dak li hu meħtieġ mill-ġurisprudenza Maltija u Ewropea.”
Fid-deċiżjoni riċenti tagħha, il-Qorti Kostituzzjonali qablet mal-appellanti, u ddeċidiet li l-każ għandu jintbagħat lura lill-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili għal kawża mill-ġdid. Il-Qorti enfasizzat il-ħtieġa ta’ aktar evidenza, partikolarment mir-rappreżentanti tal-UNHCR, biex tiġi kkonfermata l-awtentiċità tar-relazzjoni mandatarja bejn Borg Olivier u dawk li jfittxu l-ażil.
Il-qorti nnutat ukoll li filwaqt li r-regoli proċedurali huma importanti, m’għandhomx jiġu applikati b’mod tant riġidu li jċaħħdu l-ġustizzja lil dawk li jkunu sofrew ksur serju tad-drittijiet tal-bniedem.
