mid-Deputat Nazzjonalista Carmelo Mifsud Bonnici
Shadow Minister għar-Riforma Kostituzzjonali u d-Drittijiet Fundamentali tal-Bniedem
1. Iwettaq dan għax hemm realtà li bidlet diversi xenarji li pajjiżna kien qiegħed, fil-verità, ħiereġ minnhom. Min huwa mimli fil-memorja jagħraf li dak li seħħ fl-1979 huwa pass li la għandna mmorru lura minnu, u wisq inqas nippruvaw inċekknu l-impatt sħiħ tiegħu.
F’dan kien effettivament l-ewwel darba f’ħafna sekli fejn ma kienx hemm aktar il-preżenza ta’ forzi militari ta’ stati oħra f’pajjiżna.
Preżenti għal diversi raġunijiet, u dan l-iktar fiċ-ċentralità tal-pajjiż tagħna fil-Baħar Mediterran, kif ukoll fl-għażliet ta’ missirijietna.
Preżenza militari
2. Irid jingħad f’dan li kienet għażla tagħna, ċertament ta’ qabilna li l-Imperu Ingliż, bis-saħħa militari tiegħu ġie hawn u kienet bl-istess volontà iktar reċenti li ma baqax. Dan f’żewġ istanzi, bil-proċess l-ewwel tal-Indipendenza u wara bil-31 ta’ Marzu.
Kienu mumenti fejn għad-differenza ta’ renjanti oħra, in-nuqqas tal-preżenza tagħhom ġie minħabba l-bdil fis-saħħa u d-dominanza politika ta’ dak il-perjodu. Rabtiet u interazzjoni li ma kienx hemm ma’ ebda forza militari preċedenti preżenti hawn.
Dan ħa l-ħin tiegħu, imma fil-fatt huwa ċelebrazzjoni ta’ kif baqgħu r-rapporti li bqajna nagħrfu l-ħtieġa li nfakkru.
Parti minn proċess
3. Fil-fatt aħna rridu nagħrfu dejjem aktar li aħna fortunatament parti minn wirt ta’ ċiviltà li jsawwarna. Dik li kellna u li għaqqadna wkoll mal-preżenza, kultura u ideat li l-Imperu Ingliż ġieb miegħu.
Hawn għandna nirrikonoxxu li hemm għeruq ġejjin minn numru ta’ ċentri ta’ influwenza politika, imma l-iktar kulturali, fil-Baħar li minnu ħarġet iċ-ċiviltà.
Dawk li napprezza aktar f’dawk li, kif qrajt reċentement, huma ferm iktar fil-fond milli naħsbu. Jinsabu hemm, anke jekk mhumiex imfakkra jew xi drabi apprezzati. Anzi, darba minsija u mwarrba fil-ġenb, qishom mhumiex hemm.
Mill-ġdid
4. Kif jgħid George Weigel, li qiegħed insibni napprezza aktar: “The deeper taproots of our civilization lie in cultural soil nurtured by the fruitful and creative interaction of Jerusalem, Athens, and Rome: biblical religion from which the West learned that history is a purposeful journey into the future, not just one damn thing after another; Greek rationality, which taught the West that there are truths embedded in the world and in us, and that we have access to those truths embedded in the world and in us, and that we have access to those truths through the arts of reason, and Roman jurisprudene, which taught the West the superiority of the rule of law over the law of brute force and raw coercion.” (L-għeruq l-aktar fondi taċ-ċiviltà tagħna qegħdin fil-ħamrija kulturali li hija msoqqija mill-interazzjoni kreattiva ta’ Ġerusalemm, Ateni u Ruma: reliġjon biblika li minnha l-Oċċident tgħallem li l-istorja hija vjaġġ bi skop fil-futur, mhux sempliċement ħaġa ġġib l-oħra; ir-razzjonalità Griega, li għallmitna li hemm veritajiet li huma miżrugħa fid-dinja u fina, u li għandna aċċess għal dawn il-veritajiet permezz tal-arti tar-raġuni; u s-sistema ġuridika Rumana, li għallmitna s-superjorità tal-liġi fuq dik tal-impożizzjoni jew dik tal-ġungla.)
Tliet pilastri
5. Aħna għalhekk parti minn dawn it-tliet pilastri interdipendenti, imma fl-istess ħin li jinfurzaw u jiggvernaw id-dinamika u l-kumplessità tal-kultura tagħna. Aħna għandna wirt partikolari li fil-jiem nazzjonali għandna napprezzaw u nirriflettu fuqu. Bih għandna identità separata u distinta minn dik ta’ oħrajn.
Bih nistgħu niddeċiedu separatament skont il-kriterji u l-esiġenzi tagħna. Pajjiżna huwa uniku, ċertament, però mhuwiex nieqes miċ-ċiviltà u wisq inqas mir-raġuni u l-użu tajjeb tal-liġi.
Fil-passat tagħna, diversi mexxejja politiċi u reliġjużi dan għarfuh. Fil-Partit Nazzjonalista wkoll, b’mod iktar dirett u b’għarfien sħiħ tiegħu. Għax hemm lezzjoni ċara ħafna għalina: dak li qed ngħixu llum huwa parti minn dak li ser ngħaddu minnu għada.
Proprju għalhekk li għandna nagħrfu li fil-passat hemm il-futur sħiħ tagħna.
Dan l-artiklu deher f’Il-Mument tal-Ħadd 30 ta’ Marzu, 2025.
