Il-Qorti kostituzzjonali sabet lill-istat responsabbli għall-ksur tad-drittijiet fundamentali ta’ disa’ persuni li kienu qed ifittxu l-ażil meta kienu miżmuma abbord dgħajjes turistiċi matul il-pandemija tal-COVID-19 fl-2020.
Il-każ, imressaq minn 32 persuna li kienu fittxew l-ażil wara li kienu ħarbu mil-Libja mifruxa mill-gwerra u li ġew salvati fiż-żona ta’ tfittxija u salvataġġ ta’ Malta, ġej mid-deċiżjoni kontroversjali tal-gvern li jżommhom lil hinn mix-xtut fuq dgħajjes privati tad-divertiment fost l-għeluq tal-portijiet.
Id-deċiżjoni tal-Qorti, mogħtija mill-Imħallef Toni Abela, iffokat fuq it-trattament u d-detenzjoni illegali ta’ disa’ individwi li kienu taw xhieda bil-ġurament. Dawk li qed ifittxu l-ażil sostnew li nżammu fil-limbu fuq il-bastimenti għal ġimgħat mingħajr ma kienu jafu għaliex, ma setgħux jitkellmu mal-avukati, jikkuntattjaw lill-familja, jew jitolbu l-ażil.
Ma nħarġet l-ebda ordni ta’ detenzjoni formali, u organizzazzjonijiet umanitarji, inklużi l-UNHCR u l-Aġenzija ta’ Malta għall-Benessri ta’ Dawk li Jfittxu Ażil (AWAS), ġew miċħuda aċċess. L-Imħallef Abela ddeskriva l-azzjonijiet tal-gvern bħala li qed joħolqu kundizzjonijiet li kienu degradanti u illegali.
Filwaqt li rrikonoxxiet iċ-ċirkostanzi straordinarji maħluqa mill-pandemija, il-qorti qalet li n-natura tal-pandemija ma kinitx tikkostitwixxi emerġenza f’għajnejn il-liġi — għall-inqas mhux sabiex tippermetti ksur fil-liġi internazzjonali.
Il-Qorti ddeċidiet li l-kundizzjonijiet abbord il-bastimenti Captain Morga, inkluż nuqqas ta’ spazju għall-irqad u sanità inadegwata—ammontaw għal trattament degradanti għad-disa’ individwi li ssostanzjaw it-talbiet tagħhom.
Għalkemm il-qorti ma baqgħetx tiddikjara t-trattament bħala “inuman” jew “tortura”, saħqet li tali kundizzjonijiet kisru l-protezzjonijiet minquxa kemm fil-Kostituzzjoni Maltija kif ukoll fil-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem.
B’mod kruċjali, il-qorti għamlet distinzjoni bejn il-konfinament offshore u dak li segwa meta eventwalment il-migranti ddaħħlu Malta. Ladarba fuq l-art, tpoġġew f’ċentri ta’ detenzjoni mingħajr ma rċevew l-ebda ordni ta’ detenzjoni formali jew raġunijiet għall-kustodja kontinwa tagħhom.
Hawnhekk, il-qorti sabet li l-istat kien kiser id-dritt għal-libertà billi naqas milli jipprovdi bażi legali ċara għad-detenzjoni tagħhom, li huwa ksur li għamilha impossibbli għad-detenuti li jikkontestaw il-konfinament tagħhom permezz ta ‘kanali legali. L-Imħallef Abela insista fuq l-importanza tas-salvagwardji proċedurali, u ddeċieda li n-nuqqas ta’ dokumentazzjoni xierqa ta’ detenzjoni kienet illegali.
Filwaqt li l-gvern kien argumenta li aġixxa in bona fede f’ċirkostanzi eċċezzjonali, il-qorti ċaħdet tentattivi biex jitneħħa t-tort jew isserraħ fuq il-pandemija bħala ġustifikazzjoni għall-ksur tad-drittijiet ewlenin.
Madankollu, aċċetta li l-Avukat tal-Istat—bħala r-rappreżentant legali tal-gvern—huwa l-parti xierqa li għandha tinżamm responsabbli, u keċċiet lill-prim ministru u uffiċjali għolja oħra mill-każ.
Minħabba żball proċedurali mill-applikanti, il-qorti rrifjutat li tiddeċiedi dwar ksur allegat taħt il-kundizzjonijiet tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, u ddikjarat li l-fajl legali korrett ma ntużax. B’riżultat ta’ dan, talbiet dwar id-dritt għall-ażil u d-dinjità taħt il-Karta ma ġewx indirizzati fuq il-merti tagħhom.
Il-Qorti ordnat lill-Avukat tal-Istat iħallas €20,000 f’kumpens lid-disa’ applikanti magħżula għall-ksur tad-drittijiet li sofrew, flimkien mal-imgħax legali mid-data tas-sentenza sal-ħlas. Kull parti għandha tbati l-ispejjeż legali tagħha.
