Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem it-Tlieta ddeċidiet li l-arrest tal-avukat imkeċċi mill-avukatura Patrick Spiteri fuq frodi u falsifikazzjoni ma kisirx il-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem. Patrick Spiteri, ta’ 61 sena, huwa soġġett għal proċedimenti kriminali f’Malta li jinvolvu akkużi ta’ frodi, miżapproprjazzjoni, u falsifikazzjoni ta’ dokumenti pubbliċi. Dawn ir-reati allegatament twettqu matul is-snin bejn l-1998 u l-2000.
F’Diċembru tal-2008 il-qorti ddeċidiet li kien hemm biżżejjed evidenza prima facie biex l-applikant jiffaċċja proċess. Fl-2013, Spiteri kien marad serjament u kellu bżonn kura barra minn Malta. Huwa telaq minn Malta biex jirċievi l-kura medika adegwata u min-naħa tiegħu tilef diversi seduti skedati.
L-awtoritajiet Maltin imbagħad ħarġu Mandat ta’ Arrest, segwit minn Mandat ta’ Arrest Ewropew (MAE) biex l-akkużat jiġi estradit lejn Malta biex jiffaċċja prosekuzzjoni. Wara proċedimenti ta’ estradizzjoni fir-Renju Unit, huwa ttieħed Malta u deher arrestat f’Mejju tal-2017.
F’Lulju tal-istess sena, Spiteri kkontesta d-detenzjoni kontinwa tiegħu iżda l-qorti kkonfermat li l-EAW kien validu u maħruġ kemm għal skopijiet ta’ prosekuzzjoni kif ukoll ta’ estradizzjoni. Aktar tard talab għal rikunsiderazzjoni u argumenta li l-MAE ma setax jiġġustifika d-detenzjoni kontinwa mingħajr mandat ta’ arrest nazzjonali maħruġ iżda t-talbiet tiegħu reġgħu ġew miċħuda.
Madankollu, f’Diċembru ta’ dik l-istess sena, il-ħelsien mill-arrest finalment ingħata lill-applikant taħt kundizzjonijiet stretti. Dawn kienu jinkludu projbizzjoni fuq l-ivvjaġġar u l-iffirmar ta’ kuljum tal-ktieb tal-ħelsien mill-arrest.
Sentejn wara, huwa ppreżenta talba lill-qorti sabiex jivvjaġġa għal skopijiet ta’ xogħol iżda din ġiet miċħuda peress li l-qorti ma kinitx konvinta li kien se jirritorna, fid-dawl tal-ħarba preċedenti tiegħu. Għalhekk, l-applikant ġie pprojbit milli jivvjaġġa u l-projbizzjoni tiegħu fuq l-ivvjaġġar ma ġietx revokata.
Fid-dawl ta’ dan, huwa ressaq kawża kostituzzjonali, fejn argumenta li l-MAE maħruġ f’ismu ma kienx preċedut minn mandat ta’ arrest nazzjonali. In-nuqqas ta’ mandat ta’ arrest nazzjonali validu qabel il-MAE, kif meħtieġ mil-liġi tal-UE u ġurisprudenza notevoli, għamel l-arrest illegali.
Filwaqt li l-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili ddeċidiet favur tiegħu, il-Qorti Kostituzzjonali rrevokat is-sentenza fl-appell. Hija ddeċidiet li l-mandat tal-2014 kien mandat ta’ arrest nazzjonali validu u nnotat li lura fiż-żmien, Spiteri qatt ma kkontesta d-detenzjoni tiegħu u naqas milli jitlob il-ħelsien mill-arrest dak iż-żmien.
Għalhekk, Spiteri ressaq applikazzjoni quddiem il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, fejn semma ksur tad-dritt tiegħu għal proċess ġust, arrest illegali u ksur tal-libertà ta’ moviment tiegħu.
Il-kwistjoni ċentrali tal-kontestazzjoni kienet jekk id-detenzjoni ta’ Spiteri wara r-ritorn tiegħu lejn Malta permezz ta’ MAE kinitx affettwata “skont proċedura preskritta mil-liġi”. Għalhekk, il-KEDB kellha tiddetermina jekk id-detenzjoni qabel il-proċess tal-applikant kinitx legali.
L-applikant argumenta għal darb’oħra li d-detenzjoni tiegħu ma kinitx legali skont il-liġi Maltija jew tal-UE għaliex ma kien hemm l-ebda mandat ta’ arrest nazzjonali validu qabel il-MAE. Huwa sostna wkoll li t-talba tiegħu għal referenza preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea ġiet injorata mill-qrati Maltin, u b’hekk kiser id-dritt tiegħu għal smigħ ġust u deċiżjoni.
Huwa sostna wkoll li l-kundizzjonijiet tal-ħelsien mill-arrest li jirrestrinġu l-moviment tiegħu, inkluża projbizzjoni fuq l-ivvjaġġar, kienu illegali peress li segwew detenzjoni invalida.
Il-gvern argumenta li l-Mandat ta’ Arrest tal-Parti III serva bħala mandat ta’ arrest nazzjonali validu, distint mill-EAW u għalhekk issodisfa kemm ir-rekwiżiti tal-liġi domestika kif ukoll tal-UE.
Fid-deċiżjoni tagħha, il-qorti rrikonoxxiet li l-MAE ma baqax validu bħala bażi legali għad-detenzjoni ladarba l-applikant tressaq quddiem qorti Maltija.
Madankollu, ikkonkludiet li l-mandat tal-Parti III inħareġ għall-iskop ta’ arrest u detenzjoni, kellu bażi xierqa fil-liġi domestika u kien separat mill-EAW. Għalhekk, il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea aċċettat l-interpretazzjoni tal-Qorti Kostituzzjonali li l-mandat tal-Parti III jikkostitwixxi mandat ta’ arrest nazzjonali validu.
Għalhekk, ma nstab l-ebda ksur tal-Artikolu 5, u ddeċidiet li l-mandat nazzjonali nħareġ legalment skont il-liġi Maltija, li ma kienx arbitrarju u li l-qrati Maltin applikaw il-liġi tal-UE b’mod korrett.
Il-qorti rrikonoxxiet li tweġiba aktar raġunata għat-talba għal referenza preliminari kienet tkun preferibbli iżda fl-aħħar mill-aħħar sabet li l-approċċ tal-qorti domestika kien adegwat.
Għalhekk, ma nstabet l-ebda ksur ieħor tal-artikoli 6 u l-Artikolu 2 tal-Protokoll Nru 4. Il-qorti sabet li r-restrizzjonijiet fuq il-moviment kienu proporzjonati u legalment ġustifikati.
Minkejja dan, l-Imħallef Lofaro fl-opinjoni dissidenti tagħha, ma qablitx mal-maġġoranza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, primarjament dwar il-legalità tad-detenzjoni tal-applikant u l-legalità tal-libertà ta’ moviment tal-applikant.
Filwaqt li l-maġġoranza aċċettat li mandat ta’ arrest nazzjonali validu – l-hekk imsejjaħ Mandat ta’ Arrest tal-Parti III, kien ippreċeda l-MAE u ssodisfa l-kundizzjonijiet legali tal-ħelsien mill-arrest imposti fuq Spiteri. Huwa sostna li l-Mandat ta’ Arrest tal-Parti III… kien ippreċeda l-MAE u ssodisfa l-kundizzjonijiet legali enfasizza li l-kundizzjonijiet tal-ħelsien mill-arrest imposti fuq Spiteri.
Huwa sostna li l-Mandat ta’ Arrest tal-Parti III u l-formola tal-MAE ma kinux żewġ strumenti legali distinti, iżda fil-fatt l-istess wieħed. B’riżultat ta’ dan, ma kien hemm l-ebda deċiżjoni ġudizzjarja nazzjonali indipendenti preċedenti li tordna l-arrest ta’ Spiteri, li huwa rekwiżit fundamentali kemm skont il-Konvenzjoni kif ukoll skont il-liġi tal-UE.
L-imħallef estenda wkoll in-nuqqas ta’ qbil tiegħu għas-sejbiet tal-qorti dwar il-libertà tal-moviment tal-applikant.
Huwa enfasizza li l-kundizzjonijiet tal-ħelsien mill-arrest imposti fuq Spiteri, partikolarment il-projbizzjoni tal-ivvjaġġar, kienu bbażati fuq id-detenzjoni illegali inizjali tiegħu. Peress li ċ-ċaħda tal-libertà ma kinitx legali, kwalunkwe restrizzjoni sussegwenti ma setgħetx tiġi ġġustifikata bħala legali jew meħtieġa.
