Il-Qorti ordnat li l-kawża kostituzzjonali mressqa mill-blogger Manuel Delia għandha terġa’ tinstema’ mill-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali, wara li din tal-aħħar kienet qalet li ma setgħetx teżamina l-applikazzjoni tiegħu minħabba li kienet diġà ngħatat deċiżjoni finali dwar il-kwistjoni.
Il-każ jibda minn sentenza tal-Qorti tal-Appell fil-ġurisdizzjoni inferjuri li, fl-10 ta’ Ġunju 2022, kienet ħassret deċiżjoni tal-ewwel qorti u sabet lil Delia ħati ta’ difamazzjoni fil-konfront tal-ġurnalist tal-Malta Today Raphael Vassallo, u ordnatlu jħallas €1,000 f’danni morali.
Vassallo kien fetaħ kawża kontra Delia wara blogpost ippubblikat f’Ottubru 2019 bit-titlu “Long Read: 416 bis”, fuq is-sit Truth Be Told. Il-kitba, li dehret tmien xhur wara artiklu ta’ Vassallo intitolat “Freedom of expression also means the freedom to talk out of your ass”, kienet tgħaqqad indirettament lill-ġurnalist mal-“konfoffa mafjuża” li qatlet lil Daphne Caruana Galizia.
Il-Qorti tal-ewwel istanza kienet ċaħdet it-talba ta’ Vassallo, u sostniet li d-dritt ta’ Delia li jesprimi opinjoni dwar kwistjoni ta’ interess pubbliku bħall-assassinju ta’ Caruana Galizia kien element essenzjali ta’ soċjetà demokratika.
Kif Vassallo kellu d-dritt li jikteb dwar il-qtil, Delia wkoll kellu d-dritt li jikkritika u jesprimi t-twemmin tiegħu — anke jekk dan jissuġġerixxi li l-ġurnalista kienet vittma ta’ organizzazzjoni kriminali li kienet tappoġġa indirettament minn dawk li ma jaqblux ma’ din it-teorija.
Iżda meta l-każ wasal quddiem il-Qorti tal-Appell, din iddeċidiet mod ieħor u kkonkludiet li Delia kien mar lil hinn mil-limiti tal-libertà tal-espressjoni. Il-Qorti osservat li, minħabba l-istatura u l-influwenza tiegħu bħala blogger u l-intensità tal-kitbiet tiegħu, il-kliem ta’ Delia seta’ jikkawża biża’ ta’ vendetta jew ta’ riperkussjonijiet fuq Vassallo. Għalhekk, qalet il-Qorti tal-Appell, Delia kellu jkun responsabbli għal dak li kiteb u ordnatlu jħallas il-ħlas imsemmi.
F’Awwissu tal-2022, Delia ressaq kawża kostituzzjonali fejn sostna li s-sentenza tal-Qorti tal-Appell kienet kisret id-dritt tiegħu għal-libertà tal-espressjoni taħt il-Kostituzzjoni ta’ Malta u l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, u li kienet ħolqot “chilling effect” (meta l-biża’ tal-konsegwenzi negattivi jiskoraġixxi jew jintimida lin-nies milli jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom) fuq il-ġurnalisti u kittieba oħrajn li jiddiskutu kwistjonijiet ta’ interess pubbliku.
Madankollu, il-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-ġurisdizzjoni kostituzzjonali ma aċċettatx li tisma’ l-kawża, wara li l-Avukat tal-Istat qal li ma setax jiġi rivedut ġudizzju tal-Qorti tal-Appell minħabba li kienet deċiżjoni finali. Delia appella minn din id-deċiżjoni quddiem il-Qorti Kostituzzjonali, permezz tal-avukati tiegħu Eve Borg Costanzi u Matthew Cutajar.
Huwa argumenta li ma kienx qed jappella mis-sentenza tal-Qorti tal-Appell, iżda qed jikkontesta jekk dik id-deċiżjoni kinitx kompatibbli mad-dispożizzjonijiet kostituzzjonali u tal-Konvenzjoni Ewropea dwar il-libertà tal-espressjoni.
Huwa insista li l-Qorti Kostituzzjonali kellha teżamina jekk l-interferenza mal-libertà tiegħu kienet proporzjonata meta tqis id-dritt ta’ Vassallo għall-protezzjoni tar-reputazzjoni tiegħu. Il-Qorti Kostituzzjonali, preseduta mill-Prim Imħallef Mark Chetcuti flimkien mal-Imħallfin Giannino Caruana Demajo u Anthony Ellul, aċċettat l-argumenti ta’ Delia.
Hija qalet li l-eżerċizzju tal-Qorti Kostituzzjonali ma kienx wieħed ta’ appell ordinarju, iżda ta’ evalwazzjoni kostituzzjonali, li kellu jiddetermina jekk is-sentenza tal-Appell kinitx kisret jew le d-dritt fundamentali tal-libertà tal-espressjoni ta’ Delia.
Il-Qorti qalet li l-ewwel qorti kellha teżamina jekk l-interferenza mal-libertà ta’ Delia kinitx proporzjonata meta tqis il-ħarsien tar-reputazzjoni ta’ Vassallo, u jekk il-ħlas ta’ €1,000 kienx eċċessiv jew ta’ natura li jrażżan l-espressjoni pubblika.
Għalhekk, il-Qorti Kostituzzjonali ħassret is-sentenza tal-Prim’Awla u ordnat li l-kawża ta’ Delia terġa’ tinstema’ mill-Qorti Kostituzzjonali fil-grad inferjuri sabiex tiddeċiedi fuq il-mertu tagħha.
L-Avukat Rachael Aquilina dehret f’isem l-Uffiċċju tal-Avukat tal-Istat.
